Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
MarekMichalski
TymczasemnaterenachRzeczypospolitejutrwaliłasięiuległazdecydowanemu
wzmocnieniugospodarkafolwarczno-pańszczyźniana,stanowiącabarierędlarozwoju
gospodarczego,alenadtohamującazmianyspołeczno-cywilizacyjne,copetryfikowało
nawiekimożliwośćmodernizacjizarównospołecznej,jakiekonomicznejorazustro-
jowej.CharakteryzującstanipozycjęRzeczypospolitejjużodkońcaXVIw.,czyli
odmomentu,gdygospodarkafolwarcznaosiągnęłaswójstanoptymalny4,J.Sowa
określiłRzeczpospolitąjakonperyferyjnemocarstwoagrarne”5,codoskonaleujmuje
nietylkopozycjęisiłęówczesnejPolski,lecztakżeperspektywyjejrozwoju,czyraczej
ichbrak.
RozziewmiędzyosadzającąsięwmarazmieitradycjonalizmieRzecząpospo-
litąapaństwamiEuropyZachodniejzacząłsiępowiększać,poczynającodXVIIw.
WXVIIIstuleciupoziomrozwojucywilizacyjno-technologicznegokrajudaleko
odbiegałjużodwiększościpaństwEuropyZachodniej,którealbojużweszłyjak
NiderlandyczyAnglia,albowchodziływłaśniejakFrancja,fryderycjańskiePrusy
czynawetjózefińskaAustriawokresprzemiancywilizacyjnych,gospodarczych,
społecznychipolitycznych.
CorazgorszystangospodarkiRzeczypospolitejwXVIIIw.naprogudobysta-
nisławowskiejtrafniescharakteryzowałT
.Korzonwswoimmonumentalnymdziele,
nazywającgonchorobąspołeczną”itakotopiszącokondycjiówczesnejRzeczypo-
spolitejijejspołeczeństwa:nNaródpolski[...]dajesię,jakdziecię,nietylkorządzić
innymnarodom,aleteżodziewać,napawaćiwszelkimidożyciaiwygodypotrzebami
opatrywaćzniezmiernąszkodą”6.Stantenbyłniewątpliwiekonsekwencjąupadku
życiagospodarczegoorazpoziomucywilizacyjnego,jakimiałmiejsce,poczynającod
połowyXVIIw.7naskutekprzyczynpolityczno-militarnych,cowiązałosięnietylko
zupadkiemgospodarstwawiejskiegoiniewydolnościągospodarkifolwarcznej,lecz
takżezupadkiemmiast,coJ.Rutkowski8powiązałbezpośredniozupadkiemproduk-
cjiprzemysłowejihandlu.Nasytuacjęwywołanąwojnamizpaństwamiościennymi
ibuntamikozackiminałożyłysiędodatkowonegatywneprocesywzrostuodsetka
ziemiznajdującegosiębezpośredniowgranicachfolwarku,czegoskutkiembyłozna-
czącezmniejszeniesięziemipozostającejdoużytkumieszkańcówwsi,jakrównież
koncentracjaziemifolwarcznejwrękachwłasnościmagnackiej,cowdużejmierze
przyczyniłosiędoprzewlekłegokryzysugospodarkifeudalnej,awszczególności
4Por.np.W
.Jakubowski,M.Włodarczyk,B.Zdaniuk,Historiado1918r.Perspektywakultu-
rowo-cywilizacyjna,Warszawa2014,s.287in.
5Por.J.Sowa,Fantomoweciałokróla.Peryferyjnezmaganiaznowoczesnąformą,Kraków2011,
s.48in.
6Por.T
.Korzon,WewnętrznedziejePolskizaStanisławaAugusta.Badaniahistorycznezestanowi-
skaekonomicznegoiadministracyjnego,t.II,Kraków1897,s.212.
7Por.takżeA.Szelągowski,RozwójekonomicznyispołecznywPolscedo1795r.[w:]Polska
obrazyiopisy,z.6,Lwów1909,s.671in.
8TakJ.Rutkowski,HistoriagospodarczaPolski,t.I,Czasyprzedrozbiorowe,Poznań1947,
s.255in.
98