Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
MarekMichalski
ożywieniewiązaćnależywprostzpodejmowanymiwówczasreformamigospodar-
czo-społecznymi,jakipolitycznymiorazreformąprawa.Procestenwyrażałsię
wrosnącejliczbiecoraztonowopowstającychawzorowanychnazachodnio-
europejskichmanufakturach.Ichzakładanierozpoczęłosięcoprawdajużzaczasów
AugustaIII,aledopierowdrugiejpołowieXVIIIw.przybrałyonerozmiarywięk-
szychprzedsięwzięć.Manufakturastanowiławyższąformęorganizacyjnąwprocesie
produkcjidóbr,aliczbęmanufakturwPolscewokresiestanisławowskimszacujesię
na250do300zakładów17.Byłyonezakładamirękodzielniczymi,któreodtradycyj-
negorzemiosłaodróżniałaznaczniewyższawydajnośćosiąganadziękiwprowadzeniu
podziałupracy,aletakżeimechanizacjiprodukcjibazującejnawykorzystaniuener-
giiwodnej.DziennikHandlowy...z1786r.,podającstangospodarstwakrajowego,
wymienia:fabrykiżelazne,fabrykibroni,fabrykikos,szabelnie,tj.fabrykiwyra-
biająceszable,druciarnie,blacharnie,fabrykinarzędzistalowych,fabrykisukienne,
fabrykiszklane,fabrykipasów,manufakturymeblikrajowych,jednąfabrykęobić
płóciennychipapierowych,jednąfabrykęoctuwinnegoorazjednąmydłaczarnego,
tokarnie,papiernieifabrykipłócienne18.
Dowspomnianegoożywieniażyciagospodarczegowlatach70.XVIIIw.wPol-
scebezwątpieniaprzyczyniłysiępodejmowanewtedypierwszereformygospodarcze.
Doszłobowiemwówczasdoujednoliceniamiariwag,przyjmującwzorzecmiariwag,
atakżepodjętoreformymonetarneicelne(1766,1775,1786)19.W1775r.zezwo-
lonoszlachcienazajmowaniesięhandlemiprzemysłem,conotabenediametralnie
zmieniałostanprawny,jakożewcześniejszekonstytucjesejmowe,jaknaprzykład
Konstytucjaz1633r.,zabraniałypodgroźbąutratyszlachectwaszlachciezajmowania
siędziałalnościąhandlową20.Wtymsamym1775r.uchwalonorównieżpierwszą
ustawęwekslową,będącąpierwszymwPolsceaktemprawnymzobszaruprawahand-
lowego,couznaćwypadazapierwszysygnał,żewzmagasięświadomośćmodernizacji
prawa,zwłaszczawobszarzestosunkówhandlowych,któredotądstanowiłysferęnie
tyle,żezaniedbaną,ilewręczpomijanąwramachaktywnościprawodawczej.
OstatnielataszlacheckiejRzeczypospolitejprzyniosłydużywysiłekreforma-
torskiwpostaciSejmuCzteroletniego,obradującegowlatach1788–1792,zczym
wparzeszłaideaunowocześnieniapaństwawwielunewralgicznychobszarach,takich
jakwojskowość,skarbifinanse,administracjaioczywiścieustrójpolityczny.Jedną
17Por.A.Jezierski,C.Leszczyńska,Historiagospodarcza...,s.80;nadtoteżP
.Suski,Akcjepolskich
spółek...,s.153.A.Jezierski,C.Leszczyńska,Historiagospodarcza...,s.83,podająliczbęmiędzy200
a250zakładów;T
.Korzon,WewnętrznedziejePolski...,t.II,s.313–322,wymieniawogólnymspisie
fabryk,jakieistniałyzaStanisławaAugusta,300zakładówzpodziałemichnaposzczególnedziedziny
przemysłu.
18Por.DziennikHandlowyzawierającywsobiewszystkieOkolicznościczyliOgniwacałegoŁańcucha
HandluPolskiego,Warszawa1786,s.33in.
19Por.zawieluA.Jezierski,C.Leszczyńska,Historiagospodarcza...,s.85in.,orazA.Szelągowski,
Rozwójekonomicznyispołeczny...,s.675.
20Por.m.in.A.Szelągowski,Rozwójekonomicznyispołeczny...,s.661.WeFrancjijużordonans
z1673r.zezwoliłszlachcienazajmowaniesięhandlem.
100