Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.4.Genezairozwójspołecznejodpowiedzialnościprzedsiębiorstwa
45
Tenokreshistorycznycharakteryzowałbardzowpływowykierunekfilozoficzny,którymstałsięutylitaryzm.Jegoczołowymi
przedstawicielamibyliJ.BenthamiJ.S.Mill,T.Hobbes,J.Locke.Trzonemmerytorycznymkierunkustałasięzasadaużyteczności.
Wutylitaryzmiezałożono,żeczłowiekdążydomaksymalizacjizadowolenia,ponieważzapewniaonoszczęścieidlategowjęzyku
ekonomicznymzdolnośćdóbriusługdoprzynoszeniazadowoleniauznawanajestzaużyteczność.Utylitaryzmistniejewdwóch
odsłonach,amianowicieutylitaryzmczynów,wedlektóregoprzedmiotemużytecznościocenypowinienbyćczynoddzielniebadany,
wewszystkichswychszczegółachiodmiennościach,orazutylitaryzmreguł,zakładający,żezasadęużytecznościnależystosowaćdo
EtykaI.Kantajestniezależnaodautorytetówzewnętrznych,aledajeprymatwewnętrznejkondycjimoralnejczłowieka.ZdaniemKanta
działaniamoralnepowinnybyćwewnętrzniespójne,tj.niemogąsobiewzajemniezaprzeczać.Ponadtoracjonalnyczłowiekpowinien
byćświadomyswojegoczłowieczeństwa,aponieważjestrozumny,tomagodnośćijestgodnyszacunku.Każdyczłowiekpowinien
byćtraktowanyprzezinnychzszacunkiem,zposzanowaniemjegogodności,niepowinienbyćprzezinnychwykorzystywany.Tak
sformułowanezasadysąformąprawadlawszystkichludzidogodnegotraktowaniainakładaobowiązekprzestrzeganiaprzezwszystkich
tegoprawa.Kantzalecałetycznetraktowaniekażdegoczłowieka,takżewsferzedziałalnościgospodarczej
Doktrynaprawanaturalnegonazywanajestmoralnościąuprawnień.Głównymmyślicielemwtymnurciebyłbrytyjskifilozof
J.Locke.Wedługzwolennikówdoktrynyponadludzkimprawemistniejeprawomoralne,którewyznaczagranicewładzyrządzących.
Przekraczanietychgranicuprawniarządzonychdoprzeciwstawianiusięwładzy,awskrajnychprzypadkachdonieposłuszeństwa.
Słowouprawnieniaużywanejesttuwznaczeniuprawomocnościoznaczającejprzyznaniekomuślubjakiejśgrupieosóbprawa,które
winnychsytuacjachzastrzegamydlasiebie:chodzioprawodokierowanianaszymżycieminaszymisprawami,takjakuznajemy
tozastosowne.Wdoktrynieprawanaturalnegowykazujesiętakżezwiązekwładzyzodpowiedzialnością.Zlokalizowanieźródeł
władzywspołeczeństwieodpowiadalokalizacjimożliwościiograniczeń,azlokalizowaniewładzytożsamejestzlokalizowaniem
Katolickanaukaspołecznastoinagrunciepersonalizmuchrześcijańskiego/katolickiego.Jejpunktemwyjściajestczłowiekpojmowany
jakoosoba.Tezaarystotelesowsko-tomistyczna,któragłosi,żeczłowiekznaturyswejjestistotąspołeczną,stanowi„metafizyczny”
punktoparciadlazasadspołecznych.Człowiekowiprzysługujeszczególnawartośćigodność,niejestonrzeczywistościąstatyczną,lecz
dynamiczną;wzakresieswegorozumowego,wolnegoiodpowiedzialnegodziałaniamamożliwośćzrealizowaćswojeczłowieczeństwo
irozwinąćludzkiewłaściwości.Zgodnościludzkiejwypływająprawaczłowieka.Kościółzcałąwyrazistościąuświadamiasobie
potrzebępielęgnowaniaiobronytychpraw.KatolickanaukaspołecznaXIXwiekuiprzełomuXXiXXIwiekuzwiązanajestgłównie
znauczaniempapieży,awśródnich:LeonaXIIIiJanaPawłaII.LeonXIIIwencykliceRerumnovarumz1891r.przeciwstawiatzw.
rzeczomnowym,potrzebęszacunkudoczłowieka.NauczanieJanaPawłaIIreprezentujeencyklikaCentesimusannusz1991r.,którajest
wcałościnawiązaniemdoencyklikiRerumnovarum.RozwinięciekwestiizawartychwencykliceLeonaXIIIodnajdziemy
takżewencyklicePiusaXIQuadragesimoAnnoz1931r.,wktórejpapieżpodejmujeproblematykęrelacjimiędzygospodarczą
aktywnościączłowiekaaetyką.Papieżpiszewniej:„chociażekonomiaietyka,każdawswoimzakresie,własnymisięrządzizasadami,
byłobyjednakbłędemprzypuszczenie,żezakresygospodarczyimoralnysątakróżne,żeżadnamiędzyniminiezachodzizależność”.
klasyczynów,niezaśdoposzczególnychczynów
odpowiedzialności
XVIII–XIXw.
XIX–XXIw.
