Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
Rozdział2.Emancypacjabrzmieniawmuzyce
Wsferzeteoriimuzykiistotnyjestwtymkontekścieproblemkonstru-
owaniaskaldźwiękowych,ewolucjapojęciankonsonansu”indysonansu”
orazwewnętrznahierarchiatychelementów.Zanimjednakuschyłkuwieku
XIXdoszłodozasadniczegoprzewartościowaniaowychkategorii,nagruncie
dojrzewającegosystemudur-mollmiałymiejscelicznepróbysystematyzacji
konstruowaniaskalmuzycznychiproblemówwyborumateriałudźwięko-
wego.Wmomencie,gdykompozytorzyzaczęliśmielejwkraczaćwświat
współbrzmieńchromatycznych,kluczowyokazałsięproblemtemperacji,
któregokonceptualizacjetworząznacznyobszarhistoriiteoriimuzyki.Dla
właściwościbrzmieniowychutworówmuzycznychnajwiększeznaczeniemia-
łateoretyczniesformułowanaw1511rokuprzezniemieckiegoorganistęAr-
noltaSchlicka(SpiegelderOrgelmacherundOrganisten)ideatemperacji
średniotonowej.IstotętejrozwijanejpóźniejprzezPietroAronaiFran-
ciscodeSalinasakoncepcjistanowiłozrównanierozmiarówcałegotonu,
którywstrojunaturalnympojawiałsięwdwóchwielkościach:8:9i9:10.
Mniejszytonzwiększonoo1
4komatupitagorejskiego10,pomniejszającoty-
lesamotonwiększy.Odbyłosiętokosztemtemperacjikwinty,którazy-
skałastałyrozmiar696,6centów,alejednocześnieudałosięzachowaćaż
osiemnaturalnychtercjiwielkich.Charakterystycznącechątejkoncepcji
strojubyłotakżepowstawaniepozłożeniu11kwintniezwyklefałszywie
brzmiącegointerwałuGis–Eszwanegonwilcząkwintą”.Specyficznewalo-
ryakustyczno-brzmieniowesystemuśredniotonowegoczęstowykorzystywa-
nowpraktycekompozytorskiej,któraprzynosiliczneprzykładypochodów
chromatycznych,pochodówrównoległychtercjiiwielostopniowychprogresji
czyteżnlamentów”opieranychzregułynaopadającympółtonamibasie.
Wmiarędojrzewaniasystemudur-mollujawniałysięwszystkiebraki
średniotonowościuniemożliwiająceswobodneporuszaniesięwewszystkich
tonacjach,aprzemianystylistycznewmuzyceklasycznejprzyczyniłysiędo
długotrwałejdominacjisystemutemperacjirównomiernej.Dopierouschył-
kuwiekuXIXmomentprzełamaniaprymatusystemufunkcyjnegostałsię
punktemwyjściaigłównymimpulsemdoemancypacjiwalorówbrzmienio-
wychdziełamuzycznegowsensienowoczesnejsonorystyki,wtymrównież
właściwościrozmaitychstrojówmuzycznych.JakzauważyłJózefM.Cho-
mińskinodtegoteżczasuwdoborześrodkówharmonicznych,ichtrakto-
waniuidysponowaniuzaczynającorazwiększąrolęodgrywaćwłaściwości
brzmieniowestrukturydźwiękowej”11.
10Komatpitagorejski—różnicamiędzysumą12kwinti7oktawwynoszącaok.24
centy.Jesttokonsekwencjaprocesusumowaniatrzechpodstawowychinterwałówsystemu
pitagorejskiego:oktawy1:2,kwinty2:3ikwarty3:4.
11JózefM.Chomiński,ZzagadnieńtechnikikompozytorskiejXXwieku,s.26.
