Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
Rozdziałpierwszy.Zagadnieniawstępne
bonietaequi(n[lll]jaktotrafniezdefiniowałCelsus,prawojestsztukąstosowania
tego,codobreisłuszne”),Ulpian,Dl1,1,1prl
CytowanąopinięCelsusaokreśliłUlpianmianemndefinicji”
,niejestniąonajednak
wścisłymznaczeniutegoterminulLapidarnawypowiedźjurystyprzedewszystkim
opisujeprawojakoumiejętność,biegłość,kunszt,sztukęstosowania(ars)orazpod-
kreślaetycznepodstawykażdegoprawa,tjljegozwiązkizpojęciemdobra(bonum)
isłuszności(aequitas)lPojęciateniezostałyjednakdookreślone,stądwypowiedź
Ulpiana,będącaprzedmiotemwieluanalizikomentarzywliteraturzenietylkopraw-
niczej,jestpostrzeganajakoogólnypostulatuwzględnieniatychwartościprzywyko-
nywaniu(stosowaniu)prawal
Określającpojęcieprawa,jurysprudencjarzymskaniejednokrotnieodwoływałasię
doideisprawiedliwościlTakiepowiązanieodnajdujemywtekścieUlpianazamiesz-
czonymnapoczątkuDigestówjustyniańskichlObjaśniającznaczeniesłowaiuspo-
przezwyprowadzeniejegoetymologiiodwyrazuiustitia,prawnikwskazywałna
szczególnieważnyzwiązekprawazesprawiedliwościąlJestona-wedługniego-
nstałąitrwałąwoląoddaniakażdemutego,comusięnależy”-Iustitiaestconstans
etperpetuavoluntasiussuumcuiquetribuendi(Dl1,1,10prl).
WinnymtekścieUlpian,usiłującprzedstawićistotęprawa,odwołałsiędopojęć
pokrewnych:podstawowychzasadprawa(praeceptaiuris)inaukiprawa,wiedzy
prawniczej(iurisprudentia)lIurispraeceptasunthaec:honestevivere,alterumnon
laedere,suumcuiquetribuere(nZasadyprawasąnastępujące:żyćszlachetnie,innym
nieszkodzić,oddaćkażdemu,comusięnależy”),Ulpian,Dl1,1,10,1l
Wypowiedzinatematistotyprawazawierajązatemwyraźnypostulatjegozgodności
zzasadamimoralnymi.Prawurzymskiemuniebyłaobcaidea,żeowezasady,anie
tylkoprzepis,winnybyćuwzględnianeprzystosowaniuprawa;myśltęmlinlod-
zwierciedlafragmentkonstytucjicesarzaKonstantynaWielkiego:Placuit,inomnibus
rebuspraecipuamesseiustitiaeaequitatisquequamstrictiiurisrationem(nPrzyjęłosię
wewszystkichsprawachbardziejuwzględniaćsprawiedliwośćisłusznośćniżścisłe
brzmienieprzepisu”),ClJl3,1,8l
Juryścirzymscymielijednakświadomość,żezgodnośćprzepisówprawa
zzasadamietycznyminiezawszemamiejsceorazżedokładnezastosowa-
nieprzepisówprawamożeniekiedyprowadzićdokrzywdyinieprawości,oczym
dowodnieprzekonujeopartanawypowiedziachpisarzypopularnarzymskazasada
Summumiussummainiuria-nNajwyższeprawonajwyższymbezprawiem”(Cicero,
Deofciis1,10)l
