Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
I.Pojęcieiznaczenieprawarzymskiego
25
Znaczenieterminuiusbyłookreślanepoprzezodróżnienieodsłowafas,aczkolwiek
wpoczątkowymokresierozwojucywilizacjirzymskiej,kiedyregułyprawneniebyły
wyraźnieoddzieloneodzasadreligijnychimoralnych,terminyteniestanowiłyprze-
ciwieństwa,rozgraniczeniezaśtreściobuwyrazówniezawszebyłołatwelPóźniej,
wokresieklasycznym,naskutekrozwojuorazpostępującejlaicyzacjiprawaterminy
tebyłystosowanenaoznaczeniedziałaniawdwuodrębnychobszarachżyciaspołecz-
negolSłowoiusoznaczałosferędziałaniadozwolonąichronionąprzezpaństwo
(prawoludzkie),natomiastfas-sferędziałaniadozwolonąiosłanianąprzezreli-
gię(prawoboskie)l
Każdewykroczeniepozasferęchronionąprzezius,naruszeniedóbrmaterialnych
lubnietykalnościjednostkistanowiłobezprawie,niesprawiedliwość(iniuria);
uprawniałaonaposzkodowanegodopomocywłasnejlubdomaganiasięnałoże-
niaodpowiedniejsankcjiprzezpaństwolZkoleiczynnaruszającyprawaboskie,
wykroczeniepozasferęfasnazywanebyłonefas(bezbożność,niegodziwość);ścią-
gałoononasprawcęnazywanegosacer(termintenoznaczał:nprzeklęty”
,nprze-
znaczonynazgubę”
,aleinpoświęconybóstwu”
,nświęty”)sankcjęzzakresuprawa
sakralnegol
2.Próbydefnicjiprawaisprawiedliwości
Juryścirzymscy,podchodzącpowściągliwieiostrożniedokwestiiteoretycznych
iabstrakcyjnych,niewypracowaliwyczerpującejicałościowejdefinicjiprawalBar-
dzoznamiennyjestfakt,żeGajus,autorpodstawowegopodręcznikaprawarzymskie-
go(IIwl),niezamieściłwnimdefinicjiprawa;wykładrozpocząłodobjaśnieniajego
podziałówlDefinicjiprawaniematakżewInstytucjachiDigestachjustyniańskich
(VIwl),mimożenapoczątkutychzbiorówkompilatorzyzamieścilitytułDeiustitia
etiure-Osprawiedliwościiprawie
(Instl1,1;Dl1,1)lTekstyźródłowe
zawierająjednakwielesformułowań
iwypowiedzi,napodstawiektórych
możnawyrobićsobiezdanie,jak
prawnicyrzymscyrozumielipodsta-
wowepojęcia,takiejak:prawo(ius),
sprawiedliwość(iustitia)orazsłusz-
ność(aequitas)l
Donajbardziejznanychioryginal-
nychpróbzdefiniowaniaiusnależy
wypowiedźjurystyzokresuklasycz-
nego,PubliuszaJuwencjuszaCelsusa,którazostałaprzekazanaprzezinnegowybit-
negoznawcęprawaDomicjuszaUlpiana:[lll]uteleganterCelsusdefnit,iusestars
