Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
44
ALIENACJAI„ŚWIATPOZORÓW”
nejwprzekonaniu,iżwspółczesnośćzapoczątkowujeprzyszłość,
epokętrwałegozwycięstwarozumuiwolności.Wizjaświatawspółczes-
negojakoświatabezsensu,pozbawionegowszelkiegoładu,wktórym
panujechaos,aracjonalnedziałanialudzkieprowadządonieustan-
negowikłaniasięwirracjonalnesytuacje,zarysowujesięwprawdzie
wKandydzieijest,jaknatosłuszniewskazano,wyrazemrealnego
kryzysuideologiiWolterawzetknięciuzwydarzeniamikwestionują-
cymizasadnośćocenywłasnejepokijakoepokifilozofiiirozumnej
krytyki22.AleprzecieżKandydniejesttragicznąopowieściąolosach
Kunegundy,ajegobohaterniejestbynajmniejwyobcowanywobec
świataiwnimzagubiony.PrzycałejwieloznacznościKandydajuż
samastrukturadzieła,zawartywnimdystansfilozoficznyikrytyczna
ironia,oznaczaprzełamaniewewnątrzsamegodzieławyra-
żonejwnimświadomościkryzysuiafirmacjęfilozofii,jejkrytyczno-
-racjonalizującychsytuacji.
Winteresującymnaskontekściechcielibyśmyzwrócićuwagęnajed-
nojeszczezjawisko,mianowicienaautonomizację–wpewnychgra-
nicach–krytycznegopunktuwidzeniawideologiioświeceniowej.
Niechodzi,oczywiście,oto,żekrytykastajesięcelemsamymwso-
bie,żeOświeceniejestDtylkoburzące”,jaktogłosićbędzieroman-
tycznareakcja,patrzącnanieprzezpryzmatRewolucjiFrancuskiej.
Krytykasłużyłaafirmacjiokreślonychwartości,ideałówspołecz-
nych,wzorówosobowychitd.–zapleczemkrytykibyłazarówno
koncepcjanaturyludzkiej,jakikoncepcjapostępu.Chodzioto,że
wsamymuprawianiukrytykifilozoficznej,rozszerzaniujejzakresu,
wzrościejejautorytetuspołecznegowidzianoaktafirmacjiwartości
pozytywnych,którymmiałaonasłużyć.Krytykamaambicjeogar-
nięciacałokształtużyciaspołecznego,Dobyczajówicharakteru(le
naturel)ludów,ichwzajemnychinteresówłichprawizasad,wszyst-
kiego,cowdziedziniemoralnościmożewspółdziałaćwukształ-
towaniu,utrzymaniu,zmianieizniszczeniuurządzeńludzkich”23.
Toteżuczestnictwowprocesiekrytykifilozoficznejoznaczareali-
zacjępowołaniamoralnegouczonegoifilozofa,aDkrytykfilozoficz-
ny”mastaćsięprzewodnikiempozwalającymwhistorii–aleiwży-
ciuwspółczesnym–Dodróżnićprawdęodopinii,prawoodwładzy,
obowiązekodkorzyści,cnotęodsławy”24.Tawzględnaautonomi-
zacjapostawykrytycznejniewątpliwiepogłębiałasamkryzysideolo-
giczno-politycznyosiemnastowiecznejFrancji–zdrugiejjednak
stronyutwierdzaławideologiioptymistycznąwizjęhistoriozoficzną
współczesności,rozpatrywanejzewzględunanieuchronneipostępu-
jącezwycięstworozumunadprzesądem,religiąitd.,mistyfikując
