Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
RosyjskainteligencjaliberalnairadykalnawXIXinapoczątkuXXwieku
zdobyćdostępdomorza,zorganizować,zresztąnawzórzachodnioeuro-
pejski,marynarkęwojennąiarmięlądową,podnieśćpoziomrzemiosła
iwogóleupowszechnićwiedzętechniczną.Silnepaństwopotrzebowało
teżdobrychdróg,abyusprawnićkomunikację,atakżezasobnychmiast,
silnychfortec,aprzedewszystkimsprężystejbiurokracji.Caładziałalność
PiotraI,będącawyrazemwzrastającychpotrzebwielkiego,scentralizowa-
negopaństwa,prowadzonabyławłaśniewtymkierunku.Rzeczywiście,
Rosjajakopaństwozrobiławówczasnapolumilitarnymiadministra-
cyjnymogromnepostępy,którewzmogłysiłęabsolutyzmunietylkopod
względemtechnikirządzenia,aletakżepodwzględemmoralnym.Faktem
jestbowiem,żesamcarpotrafiłwyczućpotrzebypaństwaiwznacznym
stopniuwyszedłimnaprzeciw,stawiającwładzęmonarsząponadwszystko,
otaczającjąswoistymnimbem,przezcowzbudzałnawetwśrodowiskach
sobiekrytycznych,takżebojarskich,nadzieję,iżsamawładzajestzdolna
poprowadzićspołeczeństwokudalszemurozwojowi13.Ustanawiającnową
organizacjęcentralnychinstytucjipaństwowych,PiotrIwprowadziłwnich
zasadękontrolibiurokratycznej,kolegialnościoraznadzorujednychinsty-
tucjinaddrugimi.Wtensposób,zwieńczającdoświadczeniapaństwowo-
ścirosyjskiejzpoprzednichwieków,stałsięwistocietymwładcą,który
ostateczniezakończyłbudowępodwalinpodabsolutyzmrosyjskidlareali-
zacjiwłasnych,monarchicznychcelów.Jakby„ukoronowaniem”tegopro-
cesubyłowprowadzenieprzezniegowroku1722„Tabelirang”(byłoich
czternaście).
Ustanowienie„Tabelirang”
,jaksięokazało,byłoważnymaktemwhi-
storiipaństwarosyjskiego,ponieważustaliłoononadługiedziesiątkilat
swoistąstrukturę,araczejhierarchięurzędniczejsferyspołeczeństwarosyj-
skiego.WRosjiprzedpiotrowejistniałpewiensystemhierarchiibiurokra-
tycznejwyrażającysięnp.wurzędach„prikaznychdiaków”
,„poddiaczych”
iszlachciesłużebnej.Tymczasemwprowadzenierangwtłoczyłourzędni-
kówrosyjskichwszystkichszczebliikategoriiwjedenaparatbiurokratów
różnychstanówspołecznych,awięcbezwzględunapochodzenie.„Tabela
rang”byłateżprzeciwieństwemzniesionegow1682roku„miestniczestwa”
.
Innąważną,wsensiespołecznym,regulacjąPiotraIbyłozrównaniepod
względemprawnymw1714roku„pomiestii”i„wotczyn”
,tj.dóbrszlache-
ckichibojarskich(użytkowanychidziedzicznych).Generalnie,zewzglę-
dunadokonania,PiotraIuważasięzaprawdziwegotwórcęabsolutyzmu
rosyjskiego.Stworzonyprzezniegosamokontrolującysięaparatbiurokra-
13
L.Kulczycki,Rewolucjarosyjska.Oddekabrystówdowędrówkiwlud1825–1870,Lwów
1909,s.39.
