Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
RosyjskainteligencjaliberalnairadykalnawXIXinapoczątkuXXwieku
(chłopstwoprywatne)8.Osiągnięcietegoceluprzysłabnącejpozycjinaj-
większegowrogaszlachty–bojarów–orazfakt,żepookresie„Smuty”
wkrajuzapanowałwreszciespokójwewnętrznypozwalającynaprawidło-
wyrozwójstosunkówekonomicznychwsystemiefeudalnym,zapewniają-
cyzyskiposiadaczomziemskim,towszystkowytworzyłosytuację,wktórej
szlachtaniepotrzebowaławszczynaćwalkizcaramioustrój„konstytu-
cyjny”
,doktórejzresztąwżadnymrazieniebyłaprzygotowana.Ponadto
szlachtaibezsoborówwywierałaznacznywpływnapolitykępaństwa,gdyż
odczasówIwanaIVGroźnegozajmowaławysokiestanowiskaurzędnicze
iwojskowe9.
UpadekDumyBojarskiej,którazostałazlikwidowanaprzezPiotra
Iw1711roku,iktórajużoddziesięciolecinieodgrywałapraktycznie
żadnejroliwsystemieprawnoustrojowymRosji,możnawyjaśnićprzede
wszystkimniewątpliwymfaktemsłabnącejrolirosyjskiejarystokracji,ata-
kowanejzarównoprzezcarów,jakiszlachtę.Należysięzgodzić,żedużą
rolęwtymprocesieodegrałkryzysgospodarczywpaństwiemoskiewskim
wdrugiejpołowieszesnastegowieku,którypoważnieosłabiłpozycjęma-
terialną,aprzeztopolitycznąbojarów.AbyłtookreswhistoriiRosji,kiedy
wrazzrozwojemgospodarstwatowarowo-pieniężnegozrozległymryn-
kiem,któryniewystępowałwtakichrozmiarachgdzieindziej,rzeczywiście
przyczyniłsiędoosłabieniapozycjibojarów,arazemztymdowzmocnie-
niapodstawsystemusamowładnegosilniejszegoniżwpaństwachEuropy
Zachodniej.Awłaśniezapanowanienadtymrynkiemwymagałosilnej,
absolutnejwładzycentralnej.WprawdziewokresieWielkiejSmutybojarzy
staralisięodzyskać,aprzynajmniejwzmocnićswojąpozycjęwpaństwie
m.in.przypomocyPolaków,tojednakwskuteksprzeciwuniechętnymim
innychstanówspołecznych,głównieszlachty,któraopowiadałasięzasilną
centralnąwładząpaństwową,nieudałoimsiętegoosiągnąć10.
℘
PrzełomowymokresemwhistoriiutrwalaniasamowładztwawRosji
byłopanowaniePiotraI.Ostatecznietoon,jakopierwszy,ogłosiłsię„im-
peratoremRosji”(1721).Jednak,wbrewutartympoglądom,rozwójpań-
stwarosyjskiegozaPiotraIprzebiegałwtymsamymkierunku,którywyty-
czylijegopoprzednicy,tyletylko,żezwiększąprędkością.Wjegoczasach
8
Zob.szerzej:D.Czerska,SobornojeUłożenije1649r.Zagadnieniaspołeczno-ustrojowe,
Wrocław1970.
9
OczerkiistoriiSSSR,pieriodfieodalizma,XVIIw.,Moskwa1955.
10
D.Czerska,DziałalnośćFiodora(Filareta)Romanowawokresiesmuty,„StudiaHi-
storyczne”
,t.23,Kraków1980,s.535–556.
