Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałI.Absolutyzmrosyjski–genezaicechyszczególne
17
kichkategoriinieposiadałysamodzielnegoznaczeniai,chociażwróżnym
stopniu,byłypodporządkowanepaństwu.Oczywiście,nienastąpiłotood
razu–przechodzenieodRusi„wiecowej”dosamowładnejwymagałowiele
czasu,chociaż,jakstarasiętotłumaczyćdzisiejszyhistorykrosyjskiJu-
rijAfanasjew,niebyłobezpośredniegoprzełożeniawtymwzględziemię-
dzyRusiąKijowskąaWielkimKsięstwemMoskiewskim,późniejRosją5.
Niejestempewien,czyztymsposobemrozumowaniamożnasięzgodzić,
ale,myślę,jeżelipaństwozachodnioeuropejskiebyłorezultatemwspół-
działaniaiwalkiróżnychstanówspołecznych,to–idączaMilukowem
–tworzeniesiępaństwowościrosyjskiejwyprzedziłowswoimrozwoju
powstawaniestanówspołecznych,opóźniającichrozwój,cospowodowa-
ło,żewRosjinigdynieosiągnęłyonetakiegoznaczeniajaknazachodzie
Europy6.WrezultaciewRosjianiarystokracja,aniszlachtanieposiadały
ściśleokreślonychprzywilejów,zaktórymistałabywielkasiłapolityczna.
Owszem,jużodśredniowiecza,przybokuwielkiegoksięcia,późniejcara,
istniałaRadaBojarska,aleijej,jakoinstytucjidoradczej,niemożnabyło
uznaćzaczynniksamodzielny,ograniczającywładzępanującego.Jednak-
żebojarzymielipewienwpływnażyciepolitycznepaństwa,ponieważto
oni,nawetwczasachopriczninyIwanaIVGroźnego,zajmowalinajwyższe
stanowiskawaparaciepaństwowym,anawetzgłaszali,jakbynawzórza-
chodni,określonedążności„konstytucyjne”
,którychwyrazembyłousta-
nowieniewroku1549SoboruZiemskiegojakoswegorodzajuprzedstawi-
cielstwastanowego.InstytucjaSoboruZiemskiego,będącawistocieciałem
konsultatywnymdlacara,przetrwałaniewieleponadstolatinieodegrała
większejroliwhistoriiRosjiwkwestiiustrojowej,chociażwczasieswojego
istnieniapodjęławieleważnychdecyzji,którepozostawiłyniezatartyślad,
przynajmniejwniektórychdziedzinachżyciapaństwa7.Jednymzostatnich
ważnychaktówSoboruZiemskiegobyładecyzjaz1653rokuoprzyłącze-
niudoRosji,na„prośbę”BohdanaChmielnickiego,tejczęściUkrainy,któ-
rauznawałajegowładzę.
GłównąprzyczynąupadkuSoboruZiemskiego,wktórym–przy-
najmniejwostatnichlatachjegoistnienia–dominującąrolęodgrywała
szlachtabyłfakt,iżwłaśnietenstanspołecznyosiągnąłw1649rokuswój
cel,tj.całkowiteiostatecznepoddaniewiększościchłopstwajegowładzy
5
J.Afanasjew,GroźnaRosja,s.50–51.
6
P
.Milukow,Oczerki...,s.144.
7Zob.np.L.W
.Czerepin,ZiemskijesoboryiutwierżdienijeabsolutizmawRossii[w:]
Sbornikstatiejksiemidiesiatiletijusodniarożdienijaisorokapiatiletijunaucznojipiedagogi-
czeskojdiejatielnostiB.B.Kafengauza,Moskwa1964.
