Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałI.Absolutyzmrosyjski–genezaicechyszczególne
19
możnazanotowaćtensam,tylkospotęgowany,wzrostwydatkównaarmię,
aprzedewszystkimnaniepotrzebnądotądmarynarkęwojenną.Cobyło
nowe–PiotrI,niechcącniczegouszczuplićzwładzycarskiej,wziąłsobie
zawzórszwedzkisystemmonarchiiabsolutnej.Poklęscearmiirosyjskiej
zeSzwedamipodNarwą,władcatenprzyjąłnietylkoorganizacjęarmii
przeciwnika,lecztakżepaństwowo-administracyjnąorganizacjęKrólestwa
Szwedzkiego.Atrzebapowiedzieć,żeówczesneinstytucjeszwedzkiebyły
rezultatemwalkistronnictwamonarchicznego,sprzymierzonegozwłoś-
ciaństwem,zoligarchiąmagnacką.ZresztąwhistoriiSzwecjioddłuższego
jużczasuwystępowałyoboksiebie„pierwiastek”monarchiczny,uosobio-
nywkrólu,stanowo-narodowywparlamencieiarystokratycznywRadzie
Państwa.WprzypadkuSzwecjibyłotopokłosieReformacji,któraprzyczy-
niłasiędowzmocnieniawładzymonarchicznejprzedewszystkimwskutek
sekularyzacjimajątkówkościelnychorazosłabieniastanuduchownego,
poprzedniosamodzielnego,aodczasówReformacjiposłusznegonarzę-
dziawładzymonarchicznej.JednakwSzwecjiwładzakrólewskaniezdo-
łałazłamaćznaczeniaszlachtyiarystokracjiipośmierciKarolaIX,jego
następcaGustawAdolf,zostałzmuszonydoznacznychustępstwnarzecz
arystokracji.Odtądnajważniejszesprawypaństwowemiałybyćrozstrzyga-
nezazgodąRadyPaństwa11.
AleoilewSzwecjinowoczesneinstytucjepaństwabyłyrezultatemwalki
pomiędzypanującymiaspołeczeństwem(aprzynajmniejjegoczęścią),to
wRosjizostałyonewprowadzoneodgórnie–decyzjąmonarchy.Treśćtych
instytucjimusiałazatembyćwRosjiinnaniżwSzwecji,gdzienp.Rada
Państwaposiadałajużpewnątradycjęsamodzielnejinstytucjipaństwowej.
NawzórszwedzkiejRadyPaństwaPiotrIustanowiłwroku1711Senat
Rządzący.ZastąpiłonstarąDumęBojarską,którejmonarchabyłbardzo
niechętny.Tanowainstytucjaróżniłasiętym,iżpodczasgdyDumabyła
tylkoinstytucjądoradcząprzycarzeimogłafunkcjonowaćtylkoznim,
toSenatRządzącybyłinstytucją,która,mimożetakżezależnaodcara,
zostaławyposażonawszerokiekompetencjekontrolnenadadministra-
cjąisądownictwem.Dodaćnależy,żeSenatRządzącyotrzymałteżrodzaj
„władzywykonawczej”
,ponieważsprawowałnajwyższąwładzęwpaństwie
podnieobecnośćcarawkraju12.
JakożeanalizowaniereformPiotraIniejestwtymopracowaniumoim
zamiarem,zatemwystarczypowiedzieć,żebyłyonewistociebardzojed-
nostronneimiałycharakter„techniczno-wojskowo-biurokratyczny”
.Pio-
trowizależałotylkonawzmocnieniupotęgipaństwa.Wtymcelunależało
11
Zob.szerzej:I.Andersson(Ingvar),DziejeSzwecji,Warszawa1967.
12
W.A.Serczyk,PiotrIWielki,Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk1973,s.171–172.
