Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ROZDZIAŁII
PoczątkidługiejdrogiRafałaLemkinadopojęcia„genocyd”
63
OstateczniesądprzysięgłychuwolniłTeilirianaodwiny.Lem-
kinwswejautobiografii,wspominając,iżsądwBerlinieuniewinnił
Teiliriana,sprecyzował,żesądówuznał,żetenostatnidziałałpod
wpływempsychologicalcompulsion–przymusupsychicznego60.Sam
zaśśmiałookreślił,iżTeilirianUpodtrzymałładmoralnyludzkości”.
WypuszczonyzaresztumłodyOrmianinznówruszyłwświat61.
MłodzieńczereakcjeRafałaLemkinanazabójstwoTalaata
wBerliniew1921roku–późniejnazabójstwoUkraińcaSymonaPet-
lurywParyżuw1926(oczymdalej)–iwyraźnepochwałyczynów
zamachowców,możnachybawytłumaczyćniezwykłąwrażliwością
–wprostobsesją–nazjawisko,którepóźniejokreśliłjakogenocyd.
Zpewnościąakceptowałtu,choćotymniewspomina,rzymskąmak-
symęFiatiustitia,pereatmundus.Interesujące,iżwswojejnieukoń-
czonejautobiografii,Lemkin,piszączperspektywykilkudziesięciu
lat,słowemniedystansujesięodswegomłodocianegoradykalizmu
moralnego.Wydajesięzresztą,żepodobniejakonmyślaływówczas
tysiąceinnychludzi,bynajmniejnietylkoOrmianczyŻydów62.
NiemcamiobroniłDardaneleiKonstantynopolprzedaliantami.PozostałpopularnywTurcji
jako„LimanPasza”i„LewGallipoli”.W1919wydałksiążkęFünfJahrederTürkei.
60TutajR.Kuźniar(op.cit.,s.16)konfabuluje,iżTeilirian„zostałskazanynakaręśmierci”(!),
zaśwprzypisie,bodajzjakiejś„ostrożności-niepewności”dodaje,iż„zamachowieczostał
ostatecznieuniewinniony”.
61SoghomonTeilirian(1896–1960),pouwolnieniuwBerlinie,osiedliłsięnawielelatwBelgii.
Następnieemigrował,bodajw1945,doUSA,gdziezmarłwSanFrancisco.
62OdnośniedosamegoTeiliriana,Lemkinjednakdokońca,jaksięwydaje,niezauważył–czy
możeniechciałzauważyć–dwupobocznychsprawzwiązanychzzabójstwemberlińskim:(a)
faktu,iżTeilirian,gdybydziałałwyłączniewroli„wizjonera-mściciela”,ograniczyłbysięwyłącz-
niedozabiciaTalaata;tymczasemnastępniestrzeliłondotegożżony(choćkulatylkojąraniła),
niemającejnicwspólnegozeksterminacjąOrmian.Takwięcokazałsięonraczejterrorystą.(b)
Nasuwasiępytanie,czyzabójstwoberlińskieniezasługiwałobynaniecomniejszągloryfkację,
gdybymiałosięokazać,iżTeilirianniedziałałwyłącznienawłasnąrękę,abyłewentualnie–
obokoczywiściejaknajbardziejosobistegouczuciowegozwiązaniazceleminteresującego
nastuzabójstwa–powiązanyzArmeńskąFederacjąRewolucyjnąiprzezniąopłaconym.
Wzwiązkuzpunktem(b)por.NYTz17III1921,s.2:„The[German]authoritiesarescepti-
calastoTeilirianboastthathisdiscoveryofhisvictim!swhereaboutsandidentitywasenti-
relyhisownwork.TheyareinclinedtotheviewheisaagentoftheArmenianRevolutionary
Committee...”.Winnymmiejscuczytamy:„Acheckfor12,000markswhichSalomanTeili-
rian(ł)receivedtwodaysbeforethecrimewascommittedleadstheauthoritiestobelieve
thatthismoneywassenthimbyconspiratorstoflyafterthedeed,whichhehadprepared
forandrehearsedmanydaysbutonlydecidedtocommitafterhehadcashedthecheckand
thussecuredmeansforescaping”.
