Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ROZDZIAŁII
PoczątkidługiejdrogiRafałaLemkinadopojęcia„genocyd”
59
jednymzplacówwStambule,wybuchłydemonstracjeprzeciwoku-
pantom.Napogrzebieniesionowieńceznapisamiokreślającymigo
jakoUWielkiegomęczennikaTurków”47.Podkoniecmaja1919roku,
nażądanierząduosmańskiego,dokonanowywozunaMaltęponad
sześćdziesięciuwięźniów,wtymwielubyłychministrów.Potemich
liczbawzrosła.
Splotróżnychokoliczności–zarównomiędzynarodowych
jakiwewnątrztureckich–spowodowałjednakzaniechanieosądze-
niainternowanychtamTurkówczytoprzeztrybunałbrytyjski,czy
międzynarodowy(któregostworzenienigdyniedoszłodoskutku)48.
23października1921podpisanezostałowStambuleporozumienie,
napodstawiektóregoprzetrzymywaninaMalcie31tegożmiesiąca
powrócilidokraju.Mielionipozostaćnadalaresztowani,niezwłocz-
nieprzekazanidoswoichregionówitamosądzenizazbrodnie,októ-
rezostalioskarżeni.Awięcwybranyzostał–napapierze–model
47Por.T.Akçam,AShamefulAct.TheArmenianGenocideandtheQuestionofTurkishRe-
sponsibility,NewYork2007,s.293(patrzLiteratura).
Pracata,opartanawieloletnichbadaniach,wydajesiębyćwostatnichlatachnajpoważ-
niejsząpublikacjąwdziedziniegenocydunaOrmianach.TureckinoblistaOrhanPamuk,
cytowanynaokładcewydaniaangielskiego,napisałoniej:„Thedefnitiveaccountofthe
organizeddestructionoftheOttomanArmenians...Nofuturediscussionofthehistorywill
beabletoignorethisbrilliantbook”.
Akçam(rocznik1953),określonyjako„specjalistaarchiwówosmańskich”,skazanywTurcji
na9latwięzieniazazaangażowaniewwydawanieczasopismastudenckiego,otrzymałazyl
politycznywRFNiw1976zostałuznanyzawięźniasumieniaprzezAmnestyInternational;
doktoryzowałsięwNiemczech,anastępnieosiadłwUSA.
48WażnypowódrezygnacjizsądzeniaTurkówprzetransportowanychnaMaltęnasamejwy-
spieprzedstawiłV.N.Dadrian(por.jegoTheKeyElementsintheTurkishDenialoftheAr-
menianGenocide:ACaseStudyofDistortionandFalsification,Toronto1999).Okazałosię
mianowicie,iżstałosiętakgłówniezpowodupoliticalexpendiency.Czytamy(s.21):„The
victoriousAllies,lapsingintodissentionandgrowingmutualrivalries,chosetostrikesepa-
ratedealswiththeascendantKemalistinsurgentsinAnatolia.Onesuchdealconcernedthe
recoveryofsomeBritishsubjectswhowerebeingheldhostagebytheKemalistsandwho
weretobereleasedinexchangefortheliberationofallMaltadetainees”.
Dadrian(op.cit.,s.24–25)zacytowałdośćrewelacyjnybrytyjskidokumentarchiwalny(Bri-
tishForeignOffceArchives,FO371/7882/E4425,folio182),wktórymForeignSecretary
wlatach1919–1924,lordCurzonnapisał:„Thelesswesayaboutthesepeople[theTurks
detainedatMalta]thebetter...IhadtoexplainwhywereleasedtheTurkishdeporteesfrom
MaltaskatingoverthiniceasquicklyasIcould.TherewouldhavebeenarowIthink...The
staunchbeliefamongmembers[ofParliamentis]thatoneBritishprisonerisworthashiplo-
adodTurks,andsotheexchangewasexcused”.
