Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
60
RyszardSzawłowski
RAFAŁLEMKIN
procesówwLipsku49.Tymczasemobietnicataniezostaładotrzymana
i–małotego–wieleosóbztejgrupyotrzymałostanowiskawrządzie
KemalaPaszywAnkarze,nawetwrandzeministrów50.
WUgrupiemaltańskiej”nieznaleźlisięczłonkowietriumwiratu
młodoturków,główniwładcykrajuinaczelnidecydencieksterminacji
Ormian.ChodzioEnverPaszę(przywódcęrewolucjiz1908roku,która
doprowadziłamłodoturkówdowładzy),szczególnienastuinteresuje-
goTalaatPaszę(októrymdalej)iMehmetaNazima(szefatakzwanej
OrganizacjiSpecjalnej).Wszyscyonijużwnocyz1na2listopada1918
rokunapokładzieniemieckiegookrętuwojennegoudalisiędoNie-
miec,swegosojusznika,gdziemielicennekontaktyizapewnionyazyl.
TalaatPasza(1874–1921),którybyłod1909rokuministrem
sprawwewnętrznychiwielkimwezyrem,awięcpremierem(1917–
–1918),osiadłnaemigracjiwBerlinie.Talaat–oczymLemkinnie
wspomina–ijegodwajwymienienikoledzyzostalijużw1919roku
postawieniprzedtureckitrybunałwojskowy,oskarżenioniekonsty-
tucyjnewciągnięciekrajudowojnyoraz–conastuoczywiścieszcze-
gólnieinteresuje–zaplanowanieidokonanieeksterminacjiOrmian.
5lipca1919rokutrybunałskazałichzaocznienakaręśmierci.Ale
oekstradycjiTalaatazNiemiec,gdziesięosiedlił,doTurcji,wświetle
obowiązującegowówczasprawamiędzynarodowegoniebyłomowy.
Lemkin,powskazanymwyżejarcykrótkimnawiązaniudo
nieudanychpróbukaraniaTurkówwinnychmasowychekstermina-
cjiOrmian,wniewieledłuższymkilkunastowierszowymfragmen-
cieswojejautobiografii,opisujezabójstwobyłegoministraspraw
49Chodzioprocesyniemieckichprzestępcówwojennych,któremiałymiejsceprzedReichs-
gerichtwLipsku.Ojegodziałalnościbodajnajlepiejinformujesprawozdanie:GermanWar
Trials.ReportofProceedingsbeforetheSupremeCourtinLeipzig,H.M.StationaryOff-
ce1921.Orzekanietegotrybunałumocnorozczarowałoczywręczoburzyłozagraniczną
opiniępublicznąjakowprostrażąco–abyniepowiedziećprowokacyjnie–pobłażliwedla
oskarżanychNiemców.
50T.Akçam(op.cit.,s.363–364)przytaczawieletakichprzypadków,cytującnazwiska.Jed-
nymznichbyłTevfkRüştüAras,lekarz,którywokresieIwojnyświatowejsłużyłwNajwyż-
szejRadzieHigieny,zadaniemktórejbyłoniszczenieciałpomordowanychOrmian.Rüstü
zostałwysłany„ztysiącamikilogramów”wapnadoprowincji,wktórychmiałymiejscemasa-
kry.Zwłokibyływrzucanedowielkichrowówlubstudnizapełnionychwapnemizasypywane
ziemią.OtóżówdrRüstüzostałministremsprawzagranicznychkolejnychtureckichrządów
republikańskichwlatach1925–1938(awięcprawdopodobniedokońcarządówAtatürka!).
