Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
32
Częśćpierwsza.Metody
izgromadzićzapasy,niemożnasobiepozwolićnabłądzenieaninato,bydo
jednegokwiatuleciałagromadazbieraczek,zaśnakwitnącąłąkęzaledwieich
kilka.Małeowadyjużprzedmilionamilatodkryły,żewarunkiemprzetrwania
złożonychsystemówjestwłaściwainformacja’’[cyt.za:Iłowiecki(1981)].
Wprocesieselekcjiwartościowychdanychczłowiekniema—imiećnie
możezewzględunazmiennośćsytuacji—takwyrobionychnawykówjak
pszczoły.Musisobiepomagaćprzezustalenieistosowaniepewnychkryteriów.
Podajemyniżejtekryteriaiichinterpretację.
Rzetelność.Danesąrzetelne,gdysązgodnezprzedmiotem,którego
dotyczą.Wpraktycemusimysięliczyćzwystępowaniemwdanychdwojakiego
rodzajubłędów:
—losowych,wynikającychzpomyłekprzyzbieraniuiprzetwarzaniu(np.
pomyłkizapisuczypomyłkirachunkowe);
—systematycznych,wynikającychzcelowegofałszowaniadanych(np.
zeznaniaodochodziefirmlubosóbfizycznychalbowypowiedziankietowanych
owydatkachnaalkohol).
Koniecznajestwięcmerytorycznaiformalnakontrolarzetelnościdanych.
Kontrolamożepolegaćnawyrywkowymsprawdzaniupoprawności,porów-
nywaniuzgodnościpowiązanychzesobądanych,sporządzaniuwykresów
szeregówczasowychbądźprzekrojowych.Taostatniametodajestszczególnie
zalecana,gdyniemożnadotrzećdoźródełdanych(np.gdykorzystasię
zdanychpublikowanych).Wykresypozwalająłatwodostrzecobserwacje
nietypowe.Obserwacjetemusząbyćskorygowanelubwyeliminowane,ain-
formacjeonichpowinnybyćodnotowywane,mogąbowiembyćźródłem
korektprognozotrzymanychzmodeli(np.mogąsłużyćoceniepoprawki,
zob.podrozdz.2.2).
Jednoznaczność.Danepowinnybyćpodawanewtakisposób,bykażdy
odbierałjetaksamo.Naprzykład,zdanie,,dochódnarodowywPolscew2007
r.wyniesie800bilionówzł’’niejestjednoznaczne,gdyżpojęciedochodu
narodowegomożebyćróżnierozumiane(jakodochódnarodowywytworzony
lubpodzielony,bądźproduktkrajowybrutto)orazniewiadomo,czydochód
wyrażonyjestwcenachbieżących,czystałych.
Identyfikowalnośćzjawiskaprzezzmienną(zmienne).Wielezjawiskmożna
opisaćzapomocąwięcejniżjednejzmiennej,nawetjeślisątozjawiskaproste.
Intensywnośćrozwodówmożnaokreślićstosunkiemliczbyrozwodówdoliczby
mieszkańcówlubdoliczbyistniejącychmałżeństw.Produkcjęwprzedsiębiors-
twiewytwarzającymwieleasortymentówmożnawyrazićprzezprodukcjęglobal-
nąlubsprzedaną.Wzależnościodcelubadanianależywybraćjedenzmier-
ników.Określającnp.wykorzystaniemocyprodukcyjnej,wybierzemyprodukcję
globalną,aokreślającuczestnictwoprzedsiębiorstwawwymianierynkowej
—produkcjęsprzedanąitd.
Szczególniekłopotliwajestsytuacja,gdymamydoczynieniazezjawiskiem
złożonym.Czydozmiennychopisującychpoziomżycianależyzaliczyćstopień
skażeniapowietrza,gęstośćzaludnieniawmieście,faktposiadaniasamochodu
