Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
KingaWysieńska,ZbigniewKarpiński
uzyskaniebardziejmiarodajnychwyników,jeśliwykorzystująschematekspery-
mentu.Przypuśćmy,żeprzedmiotemnaszegozainteresowaniajestdyskryminacja
jakiejśgrupyosóbnarynkupracy-np.cudzoziemców,kobietczyosóbmających
więcejniż50lat.Mówiącniecoinaczej,interesujenasto,czywyróżnionacharak-
terystykajestistotnąprzeszkodąwwejściunarynekpracy,uzyskaniuzaproszenia
narozmowękwalikacyjną,podjęciupracywokreślonejrmieitp.Wydajesię,że
odpowiedzipracodawcównaaplikacje(życiorysyilistymotywacyjne)nadesłane
przezkandydatównastanowiska,naktórewłaśnietrwarekrutacja,stanowiąnajlep-
szymateriałdobadaniategozagadnienia.Wrzeczywistościjednakkandydaciżnią
sięmiędzysobąpodwielomawzględami,nietylkozuwaginacharakterystykę,która
interesujebadacza.Niemożnawtakiejsytuacjijednoznacznieorzec,cospowodo-
wałoodrzuceniejednejiakceptacjęinnejkandydaturyprzezpracodawcę.Ztegoteż
powodustosujesięrozwiązaniepolegającenaeksperymentalnejmanipulacjicha-
rakterystykamikcyjnychkandydatów,abyuzyskaćwtensposóbzbióraplikacji,
któresąrównoważnepodwszystkimiwzględamizwyjątkiemjednego,tego,który
stanowiprzedmiotzainteresowaniabadacza.Takiesfabrykowaneaplikacjewysyła
sięwówczaswodpowiedzinarzeczywisteogłoszeniaimonitorujeodpowiedzipra-
codawców.Posłużeniesięnsztucznymi”aplikacjamidajedwiekorzyści:zjednej
stronypozwalaoddzielićwpływbadanejcharakterystykinadecyzjępracodawcy,
zdrugiej-zapewniaodpowiedniąliczbęprzypadkówniezbędnychdoprzeprowa-
dzeniatestówstatystycznych(więcejnatentemat:Wysieńska,wniniejszymtomie).
Rolateoriiwkierowaniueksperymentemnieograniczasięwyłączniedoposta-
wieniapytańbadawczych,któredopieroeksperymentmarozstrzygnąć,leczpolega
wpierwszymrzędzienawskazaniutychelementówsytuacjispołecznych,któremuszą
byćwywołanewlaboratorium,jeślieksperymentmabyćtestemteorii.Mówiącina-
czej,teorianiejestwyłącznieźródłempytańihipotez,lecztakżeokreślawarunki,
wjakichhipotezywynikającezteoriisąspełnione(Cohen1989).Oznaczato,że
poprawnieprzeprowadzonytesthipotezwywiedzionychzdanejteoriimusiwarunki
tespełniać,wprzeciwnymraziejegowynikbędziebezznaczeniadlaocenytrafności
hipotez(Foschi1997).
Wiążącarolateoriiwprojektowaniueksperymentumawieledodatkowych
implikacji.Przypuśćmy,żeinteresujenaszwiązekmiędzyzmiennymiAiX.Jeśli
związektenjestimplikowanyprzezzałożeniaprzyjmowanewdanejteorii,wów-
czaspytanieoto,jakiezmienne,inneniżAiX,należykontrolować,powinnosię
rozstrzygaćnapodstawietychsamychzałożeń.Mówiącinaczej,towłaśnieteoria
wskazuje,czytrzeciazmienna,B,jestpowiązanazezmiennymiAorazXwtaki
sposób,żemożeutrudniaćobserwacjęzwiązkumiędzynimi.Ztegosamegowzględu
dobóruczestnikówbadaniaeksperymentalnegoniemusibyćdoboremlosowym,
tzn.niemaistotnegopowodu,abydomagaćsię,byuczestnicyeksperymentusta-
nowililosowąreprezentacjępewnejzbiorowości.Równieżito,jakiecechymuszą
lubjakichniemogąmiećuczestnicyeksperymentu,wynikazteorii.Ztejprzyczyny
krytykowanieeksperymentówzato,żeprowadzisięjenastudentachIrokusocjo-
logii,niemusi,choćmoże,byćuzasadnione.Itutajtoteoriawskazuje,czynbycie