Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
KingaWysieńska,ZbigniewKarpiński
wgrupie.Każdazprzedstawianychteoriiprecyzyjnieopisujemechanizmydeter-
minująceowąhierarchię.Jednaksamegomechanizmuoddziaływaniaoczekiwańna
zachowanianiedasięaninodkryć”,aninzaobserwować”weksperymencie.Wteście
empirycznymsprawdzamyspójnośćprzewidywaniazobserwacją.Dokonujemy
zatemjedyniepomiaruokreślonychzachowań,niezaśprzyczynowości,którajest
nieobserwowalna.Wynikiniespójnezprzewidywaniami(hipotezą)dająnampew-
nośćcodotego,żewktórymśmiejscunaszerozumowaniejestbłędne;wynikispójne
niedająnampewności,żejestprawdziwe.Pozwalająjedyniewarunkowoprzyjąć,że
postulowanymechanizmjesttrafny.
Przewidywanienaukoweniejesttymsamym,coprognozowanie.Podczas
gdyprzewidywaniateoriidotycząświataabstrakcyjnego(czylitakiego,wktórym
uwzględnionesątylkoczynnikiistotnezpunktuwidzeniawyjaśnianegoprocesu,
zakładasięzaś,żeczynnikinieuwzględnionewrozumowaniupozostająbezzmian),
toprognozowanie(forecasting)dotyczyświatazjawiskowego.Wświeciezjawisko-
wymwystępujeszeregzmiennych,którychniejesteśmywstanieuwzględnićwteorii,
bo:(a)stanowiąonezdarzeniajednostkowe,doktórychteoriezzasadysięnieodno-
szą,gdyżniesąoneanipowtarzalne,aniodtwarzalne;(b)niejesteśmywstanieich
zidentyfikować;(c)nieznamymechanizmuichoddziaływania.Prognozowanie,które
oznaczaaplikacjęteoriidoświatazjawiskowego,równieżjestwarunkowe.Mówiąc:
nJeśliwyboryodbyłybysiędzisiaj,towygrałbyX”,wrzeczywistościmówimy:nJeśli
wszystkieinneczynnikimogącewpłynąćnawynikiwyborówpozostanąbezzmian
wokresiemiędzyprzeprowadzeniemsondażusympatiipolitycznychadniemwybo-
rówiprzyjmując,żewobszarzezachowańpolitycznychdeklarowanatendencjado
zachowaniabędziespójnazzachowaniem,towynikiwyborówbędązgodnezwyni-
kamisondaży”.Jednakniemamyżadnejgwarancji,żewokresiemiędzysondażem
adniemwyborówwszystkieczynnikipozostanąbezzmian(Watts2011).
Teoriajestpodstawowymwynikiemdziałalnościnaukowej.Jejrozwójoraz
kryteriaprzyjmowanewprocesiejejkonstruowaniastanowiąosiledanejdyscy-
pliny.Kumulatywnyprzyrostwiedzywnaucemamiejscenatrzechpoziomach:
(a)poszczególnych
teorii
(unittheory),(b)teoretycznego
programubadawczego,oraz(c)napoziomieponadprogramo-
wym,dziękiunifikacjibądźintegracjiteoriipochodzącychzróżnychprogramów
badawczych.
Napoziomieposzczególnychteoriikumulatywnyprzyrostwiedzynastępuje
dziękirelacjizwrotnejmiędzyteoriąadanymiempirycznymi,którazostałaopi-
sanapowyżej.Tegoprzedewszystkimdotycząpierwszeczteryrozdziałyniniej-
szegotomu.Pierwszyrozdziałcharakteryzujepodstawowekryteriastosowanedo
rozróżnienianaukiodpseudonaukiizdrowegorozsądku.Opisujeteżpodstawowe
elementyteoriiorazregułylogicznestosowanedojejbudowaniaiwyprowadzania
nowychtwierdzeń.Kolejnedwarozdziałydotycząplanowania,prowadzeniaiinter-
pretacjiwynikóweksperymentówlaboratoryjnychwnauceiprocesachgrupowych.
Przedstawionesąwnichszczegółowerozważanianatematrolieksperymentów
wkonstruowaniuteorii,potrzebypowtarzania(repliki)testówempirycznych,atakże
