Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wysłuchaćorędziaprezydentanastojąco[96].Wpewnymsensiemaskowałotoówczesnyrealnyukładwładzy[97].
Znamiennymbyło,iżministrowiewrządziekonsultowaliswojedziałaniawpierwzmarszałkiemPiłsudskim,anastępnieprzedstawiali
projektydekretówprezydentowi,któryniemalwszystkiejeaprobował,takjaktomiałomiejscenp.przyinicjatywieministraspraw
wewnętrznychHenrykaJózewskiego,którychciałuregulowaniastatusuKościołaPrawosławnegowPolsce[98].Takżesamprezydent
Mościcki–przydecydowaniuonominacjinastanowiskopremiera–prosiłokonsultacjemarszałka[99].NiekiedyPiłsudskiinterweniował
bezpośrednioizwłasnejinicjatywy,takjaktouczyniłw1928rokudoprowadzającdozmianystanowiskaSejmuwkwestiifunduszu
specjalnegodlaMinisterstwaSprawZagranicznych.Marszałekwczasietegosporuwydałorędzie,wktórymdałwyrazswemuprzywiązaniu
dodemokracji,dodając,żewrazienapotkanianaopórpozostaje„dodyspozycjiPrezydentaRzeczypospolitej”[100].Rokpóźniej,
interweniującwsporzepomiędzyRadąMinistrówaMarszałkiemSejmuIgnacymDaszyńskim,stanąłMościckipostronierząduiwymógł
naDaszyńskimzwołaniesesjiSejmu[101].
Szczególnąwagęprzykładałprezydentdorealizacjifunkcjireprezentacyjnej,nacopozwalałymuregulacjekonstytucyjne[102].Tutaj,
wprzeciwieństwiedosprawpolitycznych,wykazywałdużąsamodzielność,zrywającprzytymzeskromnościąurzędowania,jaka
bezwzględnietowarzyszyłado1922rokunaczelnikowiPiłsudskiemu,atakżewdużejmierzeprezydentowiWojciechowskiemu.Wczasie
jegoprezydenturyodrestaurowanoreprezentacyjneposiadłościipowiększonozasóbkadrowy[103].Budżetpolskiegoprezydentanatleinnych
państwbyłogromny.W1930rokuwynosił4,5mlnzłiwporównaniuzwydatkamipoprzedniegoprezydentawzrósło135procent[104].
GabinetypowoływaneprzezI.Mościckiegostanowiływistociejednorodnąpolitycznieekipę,wktórejzmieniałasięosobapremiera.
Dowyborówparlamentarnychw1928rokuRadaMinistrówniemiałaoparciawżadnymzsejmowychugrupowań.Decyzjenominacyjne
Mościckiegoczęściowouzasadniafakt,żeparlamentarnawiększośćniezaproponowałaprezydentowialternatywywpostacikoalicyjnego
gabinetu.Środowiskosanacyjne,mająceambicjerządzeniakrajemwdłuższejperspektywie,startującwwyborachparlamentarnych
1928rokujakoBezpartyjnyBlokWspółpracyzRządem,zdobyłotylko130mandatówsejmowychi46senackich[105].JednocześnieBBWR
niezawarłzżadnąpartiąkoalicji,któradałabywparlamenciewiększośćipozwoliłanawyłonieniedziękitemurządu.Wlatach1929-1930
niebyłotojużmożliwezuwaginadziałaniarepresyjnezestronywładzorazkonsolidacjęiradykalizacjęopozycjiparlamentarnej.Sanacja
zachowywałajednakkontrolęnadbiegiemwydarzeńwSejmie,wczymwmarcu1930rokupomógłsamprezydent,dobierająctakich
kandydatównaurządpremiera,którzyniepotrafiliutworzyćrządu,coparaliżowałopracęSejmuwczasiewiosennejsesji[106].Ostatecznie
premieremzostałczwartydesygnowanykandydat–WalerySławek.
Zperspektywyprezydenturywyboryparlamentarne1930roku,pomimowytworzeniawieludalekosiężnychskutków,nieprzyniosły
zasadniczejzmiany.ObsadzenieprzezBBWR,dziękilicznympozaprawnymzabiegom,ponadpołowySejmui2/3Senatudałogłowie
państwalegitymacjędonominacjinastanowiskopremierakolejnychpolitykówobozusanacyjnego:wgrudniu1930r.Mościckipowołał
WaleregoSławka,wmaju1931r.naczelerządustanąłAleksanderPrystor,podwóchlatachzastąpiłgoJanusz
Jędrzejewicz[107].Paradoksalniewięc,pozakonstytucyjneiautorytarnesposobyradzeniasobiezprzeciwnikamipolitycznymidoprowadziły
dozmniejszeniaróżnicpomiędzynormatywnymipodstawamidziałalnościprezydentaapraktykąkorzystaniazkompetencji.Zdrugiejzaś
strony,prezydentstawałsięjednymzelementówkształtowanianowegoładupolityczno–ustrojowego.Ładu,któryoddalałsię
odmonteskiuszowskiejzasadytrójpodziałuwładziewoluowałwkierunkuskupienialegislatywyiegzekutywynastałewgestiiobozu
sanacyjnego[108].
8maja1933r.zebrałosięZgromadzenieNarodowe,którewybrałonaurządPrezydentaRzeczypospolitejponownieMościckiego.
Niemiałkontrkandydata,gdyżopozycjaparlamentarnazbojkotowałagłosowanie[109].Zpolitycznegopunktuwidzenianajważniejszymbyło
dlaniegodalszepoparciezestronymarszałkaPiłsudskiego,któryuznał,żewtymmomencie–wkontekściezaawansowanychprac
nadnowąkonstytucją–zmianananajwyższymszczeblujestniewskazana[110].
KolejnymkrokiembędącymodzwierciedleniemopisanejwyżejewolucjisystemupolitycznegobyłaKonstytucjakwietniowa,przyjęta
przezparlamentwlatach1934-1935ipodpisanaprzezIgnacegoMościckiego23kwietnia1935roku[111].Zasadniczązmianą,jaką
przyniosła,byłoodejścieodzasadypodziałuirównowagiwładz,przyjednoczesnymprzeobrażeniusystemurządównaprezydencki,oczym
świadczyłapozycjaustrojowaposzczególnychorganówwładzyorazsystematykakonstytucji.Prezydent,jakoorgannadrzędnywstosunku
dopozostałychiodpowiedzialnyzaswojeobowiązkijedyniewobecBogaihistorii[112],wybieranybyłprzez80–osoboweZgromadzenie
Elektorów.WraziegdybyZgromadzenieElektorówmiałoinnegokandydataniżprezydent,wybórprezydentamógłbyodbywaćsię
wgłosowaniupowszechnym.WIIRzeczypospolitejnigdytakiewyborysięnieodbyły.Istotnieposzerzonozakressamodzielności
decyzyjnejgłowypaństwa,usuwającwymógkontrasygnatyprzynajważniejszychaktachpaństwowych[113].
Abstrahującodwątpliwejlegalnościikonstytucyjnościścieżki,którąprzyjęto,byuchwalićnowąustawęzasadniczą[114],wartoporównać
zakreskompetencjizapisanychwnowejkonstytucjizuprawnieniami,jakietrafiływręceprezydentanagruncieprzepisówKonstytucji
marcowej.NapłaszczyźnieustawodawczejprezydentotrzymałswobodniejsząniżwprzepisachKonstytucjimarcowejmożliwośćwydawania
dekretówzmocąustawy.Porazpierwszywdziejachpolskiejprezydenturyzostałwyposażonywinstrumentwetaustawodawczego,
doobaleniaktóregokoniecznabyłaustawowawiększośćgłosów,zarównowSejmie,jakiwSenacie[115].Wetoprzysługiwałomutakże
wstosunkudoustawzmieniającychkonstytucjęimogłobyćrozpatrzonedopierowczasienastępnejkadencjiparlamentu[116].Osobnyetap
wprocesieustawodawczymstanowiłapromulgacjaustawy,którejprezydentdokonywałnamocyart.54ust.1konstytucji.Jakzauważył
JarosławSzymanek,natymetapieprezydentjakostrażnikkonstytucji,posiadająckompetencjędoocenyzgodnościustawodawstwazustawą
zasadniczą,mógłzaniechaćpodpisaniaustawyiodesłaćjąadacta[117].Cowięcej,wdokonywaniuocenykonstytucyjnościprojektuustawy
niebyłonzwiązanytylkoaspektemformalnym,aletakżemógłrozstrzygaćozgodnościdokumentuzkonstytucjąpodkątem
materialnym[118].
Ustawazasadniczapreferencyjnietraktowałainicjatywęustrojodawcząprezydenta,dlaprzyjęciaktórejpotrzebnabyławparlamencie
zwykławiększośćgłosówwobecwiększościbezwzględnejprzyinicjatywieRadyMinistrówlubSejmu[119].Dotychczasowa,ograniczona
kompetencjarozwiązaniaparlamentustałasięuprawnieniemdyskrecjonalnymprezydenta.Podobniedozapisówpoprzedniejkonstytucji
kształtowałasiękompetencjazarządzaniawyborówparlamentarnych,atakżezwoływaniaiodraczaniasesjiSejmu,ztymżepodniesiono
prógliczbypodpisówpodposelskimwnioskiemozwołaniesesjinadzwyczajnejz1/3dopołowy[120].
Konstytucjakwietniowaszerokonakreśliłauprawnieniakreacyjnegłowypaństwa.Powierzyławręceprezydentamianowanie„według
swegouznania”PrezesaRadyMinistrów,którynastępniewnioskowałopowołanierząduwzaproponowanymprzezsiebie
składzie[121].Kierunekpolitycznejodpowiedzialnościrządu,zgodniezpodstawowymzałożeniemprezydencjalizmu,zmieniono
naPrezydentaRzeczypospolitej,uniezależniająctymsamymbytRadyMinistrówodwoliparlamentu.Zachowanoprzytymbardzo
