Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
dekretprezydentaRaczkiewiczazlistopada1939rokuonieważnościaktówprawnychwładzokupacyjnych[232].Wydanyaktpodpewnymi
warunkamidopuszczałzatwierdzeniewpóźniejszymczasieprzezlegalnewładzepolskietychaktówspośródprawodawstwaokupacyjnego,
którezostaływydanenawniosekobywatelipolskichiwichinteresie,cozkoleiteoretycznieumożliwiałoadaptacjęczęści
postkomunistycznegoprawadonowegoporządkuprawnego[233].Wstyczniu1992rokuprojektustawyorestytucjiniepodległości,
zawierającypropozycjęprawnegonawiązaniaciągłościmiędzyobupaństwami,nieskutecznieforsowałwSejmieklubKonfederacjiPolski
Niepodległej[234].Wlipcu1992roku,wczasiekońcowychpracnadustawąkonstytucyjnąowzajemnychstosunkachmiędzywładzą
ustawodawcząiwykonawcząRzeczypospolitejPolskiejorazosamorządzieterytorialnym,zgłoszonopoprawkęprzewidującą„jednoczesną
utratęmocyobowiązującej”KonstytucjiRPz1935rokuiKonstytucjiPRLz1952roku[235].Takikształtderogacjistanowiłzatem
propozycjęustaleniakonstytucyjnegołącznikazkońcemIIRzeczypospolitej.Ostatecznatreśćart.77pokazuje,żekoncepcjataniezostała
zrealizowana[236].Sześćlatpóźniej,w1998roku,SenatRPprzyjąłuchwałęociągłościwładzmiędzyIIaIIIRzeczpospolitą[237],jednak
upływczasuisytuacjapolitycznapoddawaływwątpliwośćrealnemożliwościdokonaniaaudytucałegoprawaPolskiLudowejoraz
powiększającegosięwszybkimtempiedorobkuprawnegoIIIRzeczypospolitej.InicjatywySenatuniepodjęłyinnekonstytucyjneorgany
władzyipozostałaonajedyniesymbolicznądeklaracjąwoliczęściparlamentarzystów.
Przytoczonefaktyikontekstypolityczno–ustrojowesąjedynieczęściądyskursu,jakiwnauceprawakonstytucyjnegopojawiłsię
wzwiązkuzpróbąznalezieniaodpowiedzinapytanie,czyLechWałęsastałsiękonstytucyjnymnastępcąRyszardaKaczorowskiego
nastanowiskuPrezydentaRzeczypospolitej.Ichprzytoczeniesłużyzasygnalizowaniuoddzielnegoproblemubadawczego,wykraczającego
pozaramyniniejszejrozprawy,ale–cowartozaznaczyć–nierozstrzygniętegodotychczasjednoznacznąodpowiedzią.Wdalszejczęści
niniejszejpracyprzyjętozatemzałożenie,wedlektóregoprezydenturęwPolscepo1989rokunależyumiejscowićwsystemie
konstytucyjnymipolitycznympaństwapostkomunistycznego.Niemabowiemwątpliwości,żewybranieizaprzysiężenieL.Wałęsy
naPrezydentaRzeczypospolitejPolskiejodbyłosięwzgodzieznormamikonstytucyjnymiiustawowymitegopaństwa,którezostało
wlatach1944-1947zainstalowanenaziemiachpolskichprzeztotalitarnyreżimkomunistyczny,poczymwlatach1952-1989funkcjonowało
podnazwąPolskaRzeczpospolitaLudowaiwwynikureformustrojowychprzybrałoówczesnykształtinazwę.
1.3.PrezydentRPjakoustrojowaefemerydaPolskiLudowej
Wpierwszejpołowie1945rokunaziemiachPolskifunkcjonowałydwaośrodkiwładzywykonawczej.Pierwszymznichbył–rezydujący
zapośrednictwemkrajowejdelegatury–legalnyrządpolskiwLondynie,którydziałałnamocyprzepisówKonstytucjikwietniowej.
NatakichsamychwarunkachprzebywałnaemigracjiWładysławRaczkiewicz–urzędującyPrezydentRP.Drugimośrodkiemwładzy
wykonawczejbyłutworzonyprzezJózefaStalinaizłożonyzposłusznychmudziałaczykomunistycznychRządTymczasowy.Obacentra
władzydziałałyniezależnieodsiebie,podważająclegitymacjędoreprezentowaniapaństwapolskiegodrugiejstrony.
Odmawiającuznaniawładzompolskimnauchodźstwie,władzakomunistycznaniezaakceptowałajednocześnierozwiązańKonstytucji
kwietniowej[238].W1944rokuwManifeściePolskiegoKomitetuWyzwoleniaNarodowego–instytucji,nabaziektórejutworzonoRząd
Tymczasowy–jakopodstawęustrojowąprzyjętoprzepisyKonstytucjimarcowej[239].Prostąkonsekwencjątakiegostanurzeczybyła
potrzebarozwiązaniakwestiiobsadystanowiskaPrezydentaRP.Wpierwszymokresiewalkiowładzękomuniściniewidzielipotrzeby
powierzaniakomukolwiekurzędugłowypaństwa.Zamiasttego,przyjętokonstrukcjęprawną,wedlektórej„wobecopróżnieniaurzędu
PrezydentaRzeczypospolitejPolskiej,zastępujegoPrzewodniczącyKrajowejRadyNarodowej”[240].Wartonadmienić,iżkonstytucja
zmarca1921rokunieznałapojęcia„KrajowejRadyNarodowej”–byłotonovumustrojowe,zaprojektowaneprzezdziałaczyPolskiejPartii
Robotniczej.Takwięcmetodąfaktówdokonanychstworzonosytuację,wktórejtasamaosobałączyłakompetencjeprezydenta
iprzewodniczącegolegislatywy[241].TowłaśniePrzewodniczącyKRNBolesławBierut,wykonujączaleceniapowołanejnakonferencji
wJałcieKomisjiDobrychUsług,powołałwkońcówceczerwca1945rokuTymczasowyRządJednościNarodowej[242].Takukształtowane
prowizoriumprawnoustrojowewkwestiiegzystencjiprezydenturyprzetrwałodoroku1947.Niezmieniłotegostanurzeczyreferendum
ogólnokrajowez1946roku,któregospreparowanewynikidałynowejwładzydodatkowyasumptdoprzeprowadzeniagłębokichprzemian
społeczno–gospodarczychwwarunkachtworzącychsięstrukturpaństwatotalitarnego[243].
Napoczątkulutego1947roku,awięcbezpośrednioposfałszowanychwyborachipootwarciuSejmuUstawodawczego,uchwalono
ustawękonstytucyjnądającąpodstawędoobsadzeniaurzęduPrezydentaRP[244].WsejmowymgłosowaniuwybranonimBolesławaBieruta.
Odtegomomentubudowanyprzezkomunistówsystempolitycznyprzybrałpostaćparlamentaryzmuzdualistycznąegzekutywą.
Wprzyjętymakcierangikonstytucyjnejustrojodawcawskazałjakopodstawęnormatywnąpowołaniaurzęduprezydenckiegoprzepisy
Konstytucjimarcowejz1921rokuoraztreśćManifestuPKWN[245].Nierozwiązanonatomiastszereguproblemów,którestawiałytęustawę
wkolizjizkonstytucją.ZprocedurywyboruPrezydentaRzeczypospolitejwyłączonoSenat,któregokomuniścinieodtworzylipowojnie.
Taksamozapisoobecności⅔ustawowejliczbyposłówjakokoniecznejdlaważnościwyborównieznajdujeżadnegoumocowania
wustawiezasadniczejz1921roku[246].
Powybraniuprezydentauznano,iżpilnymzadaniemjesttymczasoweuregulowaniezasadfunkcjonowaniapaństwawramachnowego
aktukonstytucyjnego.PrzystąpionowięcdoopracowaniakolejnejwdziejachPolski„małejkonstytucji”,któramiałaobowiązywaćdoczasu
uchwaleniaustawyregulującejcałośćmateriikonstytucyjnej[247].WtymcelupowołanowSejmieUstawodawczymspecjalnąkomisję,która
pokilkutygodniach,napodstawierządowychpropozycji,przedstawiłaprojektustawy.Popierałygowszystkiepartienależące
dostworzonegoprzezPPRbloku[248].WopozycjipozostałoPolskieStronnictwoLudowe,prezentującwłasnyprojekttymczasowejustawy
konstytucyjnej,którypotwierdzałmocobowiązującąKonstytucjimarcowej.Wrazzniąustanawiałsystemparlamentarno–gabinetowyoraz
wprowadzałpoprawkiwkwestiiwyboruprezydenta[249].Projekttenjednakżeupadł,azamiastniegowiększościągłosówkoalicji„Bloku”
przegłosowano19lutego1947rokurządowąwersję,którąnazwanoMałąkonstytucją[250].
WprzyjętymakciekompetencjePrezydentaRP,wybieranegoprzezSejmna7–letniąkadencję,zaprojektowanozasadniczowedług
parlamentarno–gabinetowegomodelurządów.Prezydentbyłreprezentantempaństwanazewnątrz,odpowiadałtakżezazwoływanie,
otwieranie,odraczanieizamykaniesesjiSejmu,przyczymograniczonybyłkonstytucyjnymiterminami[251].Niezależnieodtego,mógł
wdowolnymczasiezwołaćsesjęnadzwyczajną,abyłzobowiązanytouczynićwciągudwóchtygodninażądaniejednejtrzeciejustawowej
liczbyposłów[252].
PonadtodoprezydentanależałomianowanieiodwoływaniePrezesaRadyMinistrów,anajegowniosekmianowanieiodwoływanie
ministrów[253].Nawniosekrząduwręczałtakżenominacjewyższymurzędnikomcywilnymiwojskowym.Jegokooperacjazgabinetem
miałaprzynieśćwymiernyznakwsytuacjinieuchwaleniaprzezSejmwciągu3miesięcyustawobudżecie,narodowymplanie
gospodarczymipoborzerekruta–wówczasPrezydentRPmógł,zazgodąRadyPaństwa,ogłosićteustawywbrzmieniuprojektów
