Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Majski[171].Ustępstwomuczynionymprzezrząd,m.in.wkwestiibrakupotwierdzenianienaruszalnościgranicypolsko–sowieckiej,
przeciwnybyłprezydentRaczkiewiczorazczęśćczłonkówrządu[172].Oprócztego,premierSikorskinieposiadałprezydenckiego
pełnomocnictwadozawarciaukładu,przezcozarzuconomuzłamaniekonstytucji[173].Wywołałotokolejnykryzyspolityczny.Wdniu
podpisaniaumowy30lipca1941rokuRaczkiewiczrozważałustąpieniezestanowiskagłowypaństwa,jakrównieżgroziłzdymisjonowaniem
gabinetu[174].Wyznaczonynajegonastępcęgen.Sosnkowskibyłjednakwsprawachbieżącejpolitykiradykalniejszyodprezydenta
–„umowęparyską”interpretowałnakorzyśćsamodzielnościdecyzyjnejgłowypaństwa,domagałsiętakżerenegocjacjiukładu
zeZwiązkiemSowieckim[175].Wtejsytuacjiprezydent,mimopewnychuzgodnieńzwiększościądotychczasowejkoalicjiwsprawienowego
rządu,diametralniezmieniłzdanie.Odstąpiłodpróbyzdymisjonowaniagabinetuorazustąpiłwkwestiiukładu
Sikorski–Majski[176].Pokilkumiesiącach,wprzemówieniuradiowymodniósłsięnawetpozytywniedotreściporozumienia,czym
usankcjonowałjegomocswoimautorytetem[177].Wspierałgabinettakżewkwietniu1943roku,kiedytoodkryciemasowychgrobów
polskichoficerówpomordowanychprzezsowieckiesłużbywKatyniuposłużyłozapretekstdozerwaniaprzezZwiązekSowieckistosunków
dyplomatycznychzPolską.
Sytuacjępolitycznąwładzpolskichzmieniłanapoczątkulipca1943rokuśmierćpremieraSikorskiegowkatastrofielotniczej
nadGibraltarem.PrezydentRaczkiewiczstanąłprzedproblememnominacjinawszystkietestanowiska,którepiastowałtragiczniezmarły
generał,przyczymmusiałsięliczyćzopiniamirządówpaństwalianckichorazstronnictwpolskich,reprezentowanychwrządzieiRadzie
NarodowejRP.Wtychwarunkachudałomusięprzeforsować–niebeztrudnościpolitycznych–nastanowiskuNaczelnegoWodza
kandydaturęgen.Sosnkowskiego[178].PremieremnatomiastzostałpolitykStronnictwaLudowego–StanisławMikołajczyk[179].
Po1943rokugłównymośrodkiemprowadzeniapolitykizagranicznejikanałemkontaktowymzokupowanymkrajempozostałaRada
Ministrów.PrezydentRaczkiewicz,wycofanywswojejaktywnościpolitycznej,prezentowałzgodnezgen.Sosnkowskimstanowisko
wsprawiesytuacjimiędzynarodowejPolski.Obajwciągu1944rokuuważali,żewtaktragicznympołożeniuniemaszansnamocne
wsparcieBrytyjczykówiAmerykanóworaznatakikompromiszwładząsowiecką,którypozwoliłbyRzeczypospolitejodzyskać
niepodległośćpowojnie,choćbywokrojonychgranicach.Wpiątąrocznicęwybuchuwojnygen.Sosnkowskiwrozkaziedopolskichwojsk
napisałm.in.iżPolskazostałaopuszczonaprzezjejsojuszników[180].Wywołałotowrogąreakcjęrządubrytyjskiego–zażądanodymisji
Sosnkowskiego.PrezydentRaczkiewiczugiąłsiępodpresjąiwkońcówcewrześnia1944rokuogłosiłzmianęnastanowiskuNaczelnego
Wodza,mianującnamiejsceSosnkowskiegoprzywódcęPowstaniaWarszawskiego–gen.TadeuszaBora–Komorowskiego[181].
Istotnąrolęodegrałprezydentwdziałaniachnarzeczwzmocnieniamilitarnegoiadministracyjnegopolskichstrukturpodziemnych.
Wkwietniu1944rokuwydałdekretotymczasowejorganizacjiwładznaterytoriumPolski,któryprzewidywałm.in.awansdelegatarządu
nakrajdorangiwicepremieraipozwalałmunawydawaniewjednejtrzeciej„DziennikaUstaw”[182].Raczkiewiczczyniłtakżestarania
opomocwojskowądlawarszawskichpowstańców,depeszującwielokrotniewsierpniu1944rokudoprezydentaStanówZjednoczonychoraz
dobrytyjskiegopremiera[183].Trzebajednakpamiętaćolicznychwśródhistorykówgłosachuznających,iżdecyzjaoprzeprowadzeniu
powstanianazapleczunajwiększegofrontuwEuropieibezodpowiedniegowsparciamilitarnegobyłapoważnymbłędem,aprzyzwolenie
natogłowypaństwaczynigowspółodpowiedzialnympóźniejszejklęski[184].
Dalszezaostrzeniestosunkówzalianckimisojusznikami,związanem.in.zsytuacjąnaziemiachpolskichzajmowanychprzezwojska
sowieckieorazszantażamiipresjąnapoddaniesięwładzpolskichdyktatowikomunistów[185],doprowadziłowlistopadzie1944roku
dodymisjigabinetuMikołajczyka.PrezydentdymisjęprzyjąłipowierzyłstworzenienowegorządudziałaczowiPPS–Tomaszowi
Arciszewskiemu[186].
Korzystającztrudnościprzeżywanychprzezrządpolskinauchodźstwieorazzumacniania„władzyludowej”międzyBugiemaWisłą,
JózefStalindążyłdodelegitymizacjinaareniemiędzynarodowejwładzpolskichwLondynie.Doprowadziłdopowołaniawlipcu1944roku
PolskiegoKomitetuWyzwoleniaNarodowego[187],przekształconegopopięciumiesiącachwRządTymczasowyRP.Formalniedokonała
tegoKrajowaRadaNarodowa–organustawodawczyutworzonyzewzględówpropagandowychjeszczewczasieokupacjihitlerowskiej
zinicjatywyPolskiejPartiiRobotniczej[188].ReakcjawładzpolskichwLondynienatedziałaniabyłastanowcza–woświadczeniu
rządowymwspomnianom.in.o„zamachunasuwerenneprawanarodupolskiego”[189].Podkreślonolegalnośćwładzpolskichpozostających
wWielkiejBrytaniinaczelezprezydentemipowołanymprzezniegorządem.NiezmieniłotojednaktragicznejsytuacjiPolskinaarenie
międzynarodowej.Pogarszałasięonawrazzupływemkolejnychmiesięcy,mierzonychpostępującymmarszemwojsksowieckich
naterytoriumRzeczypospolitej.PrezydentRaczkiewiczwlutym1945rokupotwierdziłrozkazgen.LeopoldaOkulickiegoorozwiązaniu
ArmiiKrajowej.MiesiącpóźniejdekretemrozwiązałRadęNarodowąRP[190].
Pozycjępolitycznąprezydenta,jakrównieżicałegorządupolskiegodefinitywniepogrzebaływydarzeniazpierwszejpołowy1945roku.
Polskiewładze,bezradnewobecfaktówdokonanychprzezArmięCzerwonąnaziemiachpolskich,zostałyodsunięteodpodejmowania
jakichkolwiekdecyzjiwczasiekonferencjiwJałcie[191].UtworzeniewMoskwiewczerwcu1945rokukontrolowanegoprzezkomunistów
TymczasowegoRząduJednościNarodowejdałopaństwomZachodupretekstdozerwaniastosunkówdyplomatycznychzlegalnymi
władzamiwLondynieiuznaniazareprezentacjępolitycznąPolskiorganówwładzyzaprojektowanychprzezStalina[192].Symboliczny
protestzłożyłprzeciwkotemuprezydentRaczkiewicz,aleniemiałotowpływunadecyzjerządówStanówZjednoczonychiWielkiej
Brytanii[193].Podobnieprezydentuczyniłwmaju1946rokuwobecdecyzjiwładzbrytyjskicholikwidacjiPolskichSiłZbrojnych[194].
Wśródhistorykówustrojuipolitologówfunkcjonujązasadniczodwastanowiskadotyczącelegalnościkonstytucyjnychwładzpolskich
po1945roku.ZdaniemAndrzejaAjnenkiela[195]iAdamaŁopatki[196],ciągłośćpaństwowąiprawnąodtegomomentuzapewniał
TymczasowyRządJednościNarodowej.Oznaczatoprzyjęciejakodefinicjirząduprawomocnegotakiegogabinetu,któryposiadauznanie
państwEuropyZachodniejiStanówZjednoczonych[197].Odmiennestanowiskoprezentujegrupa,doktórejmożnazaliczyćAndrzeja
Rościszewskiego[198],WładysławaRostockiego[199],MarianaM.Drozdowskiego[200].Poglądtensprowadzasiędouznaniapo1945roku
prezydentairząduwLondyniezajedyneprawomocneorganywładzyIIRzeczypospolitej.
PolskiewładzewLondynieorazdziałającetamugrupowaniapolityczne[201]nieuznałykomunistycznychwładz
wWarszawie[202].Zdecydowałysięnazachowanieciągłościfunkcjonowaniaoczekującnazmianękoniunktury
międzynarodowej[203].Szerokouzasadnionestanowiskowładzpolskichprzybrałoformędoktrynylegalizmu,zgodniezktórączerpiąone
mandatdoistnienianiezuznaniaczynnikówzewnętrznych,ale„zwoliswegonarodu”orazniezbywalnych,nieprzedawnionychpraw
Rzeczypospolitej[204].
Wczerwcu1947roku,wzwiązkuześmierciąprezydentaRaczkiewicza,urządponimobjąłAugustZaleski–dwukrotnyministerspraw
zagranicznychwgabinetachpo1939roku[205].ByłatokonsekwencjawcześniejszychdecyzjiRaczkiewicza,którywrazzodwołaniemgen.
