Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
40
DziałI.Wiadomościwstępne
publiczny.Obejmowałstadiumtwierdzeniaistadiumdowodzenia.Postępowaniewszczynał
wniosekpowoda,jednakżewtokuprocesurządziłazasadaoficjalności,awięcdziałaniaprzez
sądexofcio.Wpostępowaniudowodowymdecydująceznaczeniemiałaformalnateoriadowo-
dowa.Wadątegoprocesubyłom.in.to,iżbyłbardzoprzewlekły.
41
42
43
PodobnyrozwójprocesucywilnegomożnabyłozaobserwowaćwPolsce.Itutajwystępowała
przewlekłośćpostępowania.Stronymiałymożliwośćpodróżnymipozoramiprzeciągaćpostępo-
wanienieomalwnieskończoność.Środkiodwoławczestronymogłykierowaćnietylkoprzeciw
wyrokowi,leczrównieżprzeciwsędziemu(nagana).Wkonsekwencjiczyniłotosędziegoza-
leżnymodmocniejszejstrony.Wyrokipozbawionebyłyegzekutywy.Ówczesnypolskiproces
cywilnyniewykazywałjednakcechinkwizycyjnościitajnościtakcharakterystycznychdla
państwoustrojuabsolutnym.Zarównowsprawachcywilnych,jakikarnychobowiązywałten
samnpostępeksądowy”(tzw.formułaprocessusz1523r.)ażdosamychrozbiorów.Próbazmiany
nalepszeobowiązującegoprawa(tzw.abbreviatioprocessusiudiciariiz1642r.)nieudałasię.
TosamodotyczyzbioruprawsądowychAndrzejaZamoyskiego,stanowiącegopróbęskodyfiko-
waniapolskiegoprawasądowego,któryniewszedłwżycie.
IV.PocząwszyodXVIIwiekukształtujesięwEuropienowoczesnyprocescywilny.Istotnywpływ
najegorozwójmiałaWielkaRewolucjaFrancuska.Obalonoprzestarzałezasadyprocesufeudal-
nego,awichmiejscewprowadzononowezasadyocharakterzeniewątpliwiepostępowym,np.
swobodnejocenydowodów,ustnościibezpośredniości,jawnościpostępowania,równoupraw-
nieniastronwprocesie.
Podwpływemnowychhasełdochodzidokodyfikacjiprawaprocesucywilnegowposzczegól-
nychpaństwach.NajpierwukazujesiękodeksprocedurycywilnejweFrancjiz1806r.,następnie
pozostającepodwpływemproceduryfrancuskiejkodeksyprocedurcywilnychweWłoszech
(w1865r.)iwRosji(w1864r.).PodkoniecXIXwieku,podługoletnichpracachkodyfikacyj-
nych,dochodzidowydaniawNiemczechw1877r.jednolitegokodeksuprocedurycywilnej,
anastępniedoopracowaniajeszczebardziejnowoczesnejprocedurycywilnejaustriackiej(dzieło
prof.F.Kleinaw1895r.).
Odtegomomentupojawiająsięcoraztonowekodeksywinnychpaństwach.Jeżeliprzyjmie
sięjakokryteriumokreślonąformęprocesucywilnego,wyrażającąstosunekdojegonaczelnych
zasad,aprzedewszystkimdozasadyrozporządzalnościikontradyktoryjności,toprocesycy-
wilnemożnausystematyzowaćwtrzechgrupach,tj.:
1)romańskiej,
2)germańskiej,
3)anglosaskiej.
Zasadyrozporządzalnościispornościwystępująnajsilniejwprocesachanglosaskich,natomiast
pewnych,niewielkichzresztą,ograniczeńdoznająwprocedurachgermańskichiromańskich.
Wokresiemiędzywojennymwpaństwachtotalitarnych(faszystowskieWłochy,nazistowskie
Niemcy,komunistycznyZwiązekRadziecki)nastąpiłprocespublicyzacjipostępowaniacywil-
nego,polegającynaznacznymwzmocnieniupierwiastkapublicznegoidalekoidącymograni-
