Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
34
Pomiędzybukwąaliterą
sprawiło,żeczęśćbiałoruskiejinteligencjiuznałazaniemożliweosiągnięciewramach
Towarzystwajakiejkolwiekpoprawypołożeniaswejspołeczności.ZnanynBiałowie-
żanin”,SokratJanowicz,jużw1980r.stworzyłinspirującyprojektautonomiiKraju
Białostockiego.W1981r.powstałonielegalneBiałoruskieNiezależneWydawnictwo
(БеларускаеHезалежнаеВыдавецтва),któremożepochwalićsiępokaźnymdorob-
kiem-biorącpoduwagęówczesnemożliwościwydawniczeBiałorusinówBiałostoc-
czyzny50.Autoremwiększościtekstówpublikowanychwtymbiałoruskimdrugim
obiegubyłSokratJanowicz51.W1983r.razemzMichałemSzachowiczemzabiegałon
(bezskutecznie)orejestracjęStowarzyszeniaOpiekinadZabytkamiiRozwojemBiało-
ruskiejKulturyMaterialnejwPolsce.PolikwidacjizespołuartystycznegonLawonicha”
iBiałoruskiegoMuzeumEtnograficznegodziałalnośćtejnowejorganizacjimiałapole-
gaćnaochronie,ratowaniuzabytkóworazdokumentacjikulturymaterialnejiduchowej
BiałorusinówwPolsce.
Podobniejakiwspołecznościukraińskiej,procesprzemianpo1980r.wpłynąłwwy-
sokimstopniunaintegracjęiaktywizacjęmłodegopokoleniabiałoruskiego-zwłaszcza
studentówwyższychuczelniWarszawyiBiałegostoku.Młodzieżakademicka,dążącdo
własnejsamodzielnościorganizacyjnej,tymsamymwyrażałasprzeciwwobecpołoże-
nia,wjakimznajdowałasiębiałoruskamniejszośćnarodowawPolsce.
Naprzełomiemajaiczerwca1981r.powołanowWarszawieiBiałymstokuKo-
mitetyZałożycielskieBiałoruskiegoZrzeszeniaStudentów(БеларускагаAб’яднання
Cтудэнтаў).JednakżeZrzeszenianieudałosięzarejestrować.W1983r.zarejestrowano
przyRadzieOkręgowejZSPwWarszawieRadęKulturyStudentówNarodowościBia-
łoruskiej,któradziałaławramachRadyKulturyStudentówMniejszościNarodowych.
Prowadziłaonadziałalnośćwydawniczą,turystyczną,kulturalnąioświatową.Wydawa-
ławspomnianenSustreczy”(nСустрэчы”)(nSpotkania”),od1983do1990r.ukazało
się13numerówtegopisma.Od19stycznia1986r.studenciredagowaliwnNiwie”raz
wmiesiącujednąkolumnęnPrysutnasć”(nnрысутнасць”)(nObecność’).Od1985r.
uroczyścieobchodzilirocznicęogłoszenianiepodległościpaństwabiałoruskiegowdniu
25marca1918r.Nazwołanymw1987r.wBielskuPodlaskimZjeździeStudentówBia-
łoruskich(brałownimudziałokoło200studentów)podjętodecyzjęokontynuowaniu
próbzarejestrowaniaZrzeszeniaStudentówBiałoruskich.Pokolejnejjeszczeodmowie
ZrzeszenieBAS(БAС-БеларускаеAб’яднаннеСтудэнтаў)zostałowreszciezareje-
strowane29listopada1988r.
PomimobrakuformalnychpodstawdziałaniaBiałoruskieZrzeszenieStudentówod
jesieni1981r.dolistopada1988r.funkcjonowało,podobniejaktosiędziałowśrodo-
wiskuukraińskim,nazasadziegruptowarzyskich,realizującwiększośćstatutowychce-
lów.Jużw1981rwydanowWarszawiedwanumerypismanAposznijapawiedamlenni”
(nAпошнiяnаведамленнi”)(nWiadomościzostatniejchwili”).Odczytyidyskusjeto-
warzyszącespotkaniomstudenckimbyłyformąsamokształceniamłodejinteligencjiwza-
50Opróczdrobniejszychpozycji,wydawanotechnikąpowielaczowąperiodyknDokumentyBiałoruskie”
(nБеларускiяlакументы”).Ogłaszanownimtekstydokumentalne,wielokrotniepoufne,tajne,dotyczące
problemówbiałoruskich.Wzbogaconeonebyłyeseistykąorazkronikąbieżącązkomentatorskimikonkluzjami.
W1987r.,zewzględunainfiltracjęSłużbyBezpieczeństwa,wydawnictwomusiałoprzestaćdziałać,gdyż
jegodalszefunkcjonowaniegroziłoaresztowaniemutajnionegozespołuredaktorskiego.
51Por.W.Choruży,BiałoruskidrugiobiegwPolsce1982-1990,Białystok1994.
