Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
Pomiędzybukwąaliterą
czynieniaobecnie,choćniejesttowcalesprawatylkoostatnichlat,znemancypującym
sięcentrum”,którejestustawioneperyferyjniewobeccentrumeuropejskiegoiinnych
centrównarodowych.Ponieważjednakprzyjęłam,żewtejksiążcegłosoddamperyfe-
riom,postanowiłamnieskupiaćsięnazłożonościcentrum,tylkonaspojrzeniumniej-
szościowym,którewcalenobiektywne”niejesti,jaktobędęukazywać,przejmujecen-
tralnemechanizmyczęstowstopniubardziejradykalnymniżichformawyjściowa.Nie
uznałamzatemzapotrzebnerozbudowywanieuwagoambiwalencjachiniejednorodno-
ścicentrum,gdyżzideologicznegopunktuwidzeniawyznaczonegoprzezmniejszości
niematoistotniejszegoznaczenia,ajakwiadomo,zmianamechanizmówredukujących
wewzajemnympostrzeganiusięmusinajpierwnastąpićwdyskursiecentrum,byznala-
złaonaodpowiednirezonansirefleksjęwdyskursiemniejszościowym.
Używającpojęciandyskursmniejszościowy”,mamnauwadzenietylkoinietyle
tekstualność,głos,słowoposzczególnychmniejszości,ilespecyficznycharakterich
wypowiadaniasięwynikającywwysokimstopniuzpozycjipodporządkowanej,która
istotniedeterminujecałokształtrozumieniasiebiewotaczającejrzeczywistościspołecz-
nej.Wtensposóbokreślamyistotęodmiennościdyskursywnej,copozwoliodnosićsię
nietyledogenerowanychformitreści,iledoichideowegoźródła,podłoża,tożsamoś-
ciowejbazy,formującejinnośćjakokategorięinterpretacyjnądlabyciazmarginalizo-
wanymwobecczegoś,tzn.wobecsiłdominacyjnych.Literatura,piśmiennictwojako
źródłowyrażania,komunikatitekstjestnajbardziejpłodnymobszaremkulturowymdla
poszukiwaniaiokreśleniatychtendencjiorazsiłdyskursywnych,dostarczaobrazów
iemocjonalnychodniesień,pozwalauchwycićniuanseorazwieloznacznościbyciapo-
międzyibyciawalencyjnego.Tymsposobemmożnaznaleźćteżpunktyodniesieniadla
izolującychsię(byćmożebardziejniżizolowanych)literaturmniejszościowychwobec
dominującegodyskursuujętegowkanonnarodowy,niestanowiącetylkoaplikacjiiwy-
sepekkulturowejspecyfiki,leczmogąceczęstosłużyćzanicującezwierciadło,wktó-
rymprzyjrzećsięmożeskanonizowanakultura.Wliteraturachmniejszościetnicznych
odkrywamyupodmiotowionegoInnego,botylkotakimożerozszerzyćdyskursnarodo-
wy(wrozumieniunaroduobywatelskiego)otepotrzebnekażdejkulturzenwysepkiod-
miennejorganizacji”,któresąniezwyklepłodneiinspirującezewzględunapowszechną
koniecznośćichzgodnegozsystememstrukturyzowania.
Książkatamanaceluukazanieformopozycjitekstualnejwobecowegosystemo-
wegostrukturyzowania,wzmocnionegoideologicznie,instytucjonalnie,politycznie.Ma
zatemujawnićizilustrowaćpoprzezcytatyztekstówprzedewszystkimwewnętrzną
mobilizacjępodporządkowanychwspólnotwokółnaróżnesposobywzmacnianychwar-
tości,jakiezsamegozałożeniamusząbyćmocne,asąprzecieżsłabe,itowcalenie
zewzględunanihilizm4,tylkopoprzezmniejszościoweupozycjonowanie.Paradoksal-
nieświadomośćsłabościstanowiniezwykleistotnyczynnikmobilizacyjny,integrują-
cyiwzmacniający.Możliwośćukazaniadziękisymptomatycznemuczytaniutekstów
owychodwróconychzależnościjestbardzoinspirującymitrudnymjednocześnieza-
4Wtakimrozumieniu,jaktoukazujem.in.AndrzejZawadzki,posługującsięVattimowskimpojęciem
myślisłabejczyinterpretującpojęcienihilizmuuNietzschego,HeideggeraiVattimo(A.Zawadzki,Vattimo:
nihilizm,hermeneutyka,sztuka,[wi]idem,Literaturaamyślsłaba,Kraków2009,s.59-158,wszczególności
s.116-126).
