Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
I.Rozpoznawanieprzestrzeni
piramidalnegoabsurduczyszczególnyświatsowiecki(Skar-
ga);domniewoli(Hort,Czapski,Obertyńska)czywręczmar-
twydom,królestwofikcji,ojczyznautopii(Herling-Grudziński).
Bohaterliteraturyłagrowejjest,powtórzmy,winnejkrainie-
Rosji-Sowietach-GUŁagu-przybyszem.Jegopoczątkoweod-
czuwanieprzestrzeniDtutaj”wydajesiętakpierwotne,jakbynie-
spodziewanieon,człowiekXXwieku,przemieniłsięwwędrowca
zarchaicznychczasów.Bohaterwydajesięnomadą,któryprzy-
stawałwbojaźni,wprzekonaniu,iżjestkruchyiniepozornywo-
beczbytrozległegoobszaru;badałwzrokiemhoryzont,nazywał
miejscacharakterystyczne,abytakoswoićczęśćbezmiaruiza-
znaczyćswojewśródniegomiejsce.Miejscetobezpieczeństwo,
przestrzeńtowolność:przywiązanijesteśmydopierwszegoitęsk-
nimyzadrugą1-takiejesttradycyjneodczucieisymbolikasze-
rokiejiobcejDprzestrzeni”iDmiejsca”,pojedynczegoioswojone-
go.Czytewyobrażeniaznajdąpotwierdzeniewśróddoświadczeń
łagiernychprzybyszów?
Wyobraźniaczłowiekajestprzestrzennaibezustankubuduje
architektonicznącałośćzkrajobrazówzapamiętanychalbo
wyobrażonych,postępującod„bliżej”do„dalej”,niejakona-
wijającwarstwyczypasmadookołajednejosi,tej,wktórej
dotykaonstopamiziemi2.
1
OrozmaitychznaczeniachtychdwukategoriifascynującopisałYi-FuTuan
wksiążcePrzestrzeńimiejsce(tłum.AgnieszkaMorawińska,Warszawa1987).
Chińskinaukowieczająłsięwyobrażeniamiprzestrzeniobecnymiwzachowaniu,
wierzeniachirytachnielicznychludówprymitywnych,badałtakżekorzenieza-
chowańiwyobrażeńdzisiajodczuwanychjakopotoczne,ozapoznanejpierwot-
nejsymbolice.Uwzględniałwswoichbadaniachwielośćkulturi,nieabstrahu-
jącodichspecyfiki,poszukiwałpunktówwspólnychdlawizerunkówprzestrzeni
imiejsca.Wjegobadaniachszczególnąrolęodgrywaprzekazartystyczny.Yi-Fu
Tuantraktujedziełaliteraturyisztukplastycznychniemalnarównizwynikami
badańsocjologicznychczypsychologicznych,uważabowiem,iżdarwyobraźni
umożliwiatwórcomudramatyzowanieprzestrzeniimiejsca,przezcoodkrywają
oniprzedwzrokiemczytelnikówiwidzówzapoznanewymiaryrzeczywistości.
2
CzesławMiłosz,WidzenianadZatokąSanFrancisco,Kraków1989,s.8.
-43-
