Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
RozdziałI.Ogólnewiadomościoprawie
Normaprawnaskładasięzhipotezy,dyspozycjiisankcji.Whipotezieokreślonyjest
adresatnormyorazsytuacjaprawnabędącazdarzeniemprawnym.Dyspozycjawskazuje
wzórpowinnego(nakazanego,zakazanego)zachowaniasięwsytuacjiopisanejwhipo-
tezie(np.zapłatęceny,wydanierzeczy).Sankcjaokreślakonsekwencjeniezachowania
sięwsposóbwskazanywdyspozycjiwsytuacjiopisanejwhipotezie-np.wumowie
sprzedażykupujący(dłużnik)powinienwumówionymterminiespełnićświadczenie
pieniężnewpostacizapłaceniaceny,ajeżelitegoniezrobił,obowiązanyjestponadto
dozapłatyodsetekzaopóźnieniewspełnieniutegoświadczenia.
Sąróżnekoncepcjebudowynormyprawnej.Wmyślkoncepcjidwuczłonowejnorma
możeposiadaćhipotezę[H]idyspozycję[D]-np.„Ktozwinyswejwyrządziłdrugiemu
szkodę[H],obowiązanyjestdojejnaprawienia[D]”
,albohipotezęisankcję-np.„Kto
zabijaczłowieka[H],podlegakarze(...)[S]”
.Wkoncepcjitrójczłonowejwystępuje
hipoteza,dyspozycjaisankcja,awkoncepcjidwuczłonowejnormsprzężonychnor-
maprawnaskładasięzregułysankcjonowanejizregułysankcjonującej,którąmożna
wyjaśnićnastępująco:wsytuacjiopisanejwhipotezienormysankcjonowanejadresat
powinienzachowaćsięwsposóbwskazanywdyspozycji,natomiastniezachowaniesię
zgodniezdyspozycjąnormysankcjonowanejstanowihipotezęnormysankcjonują-
cej,któraprzewidujesankcję.Przykład:„Jeżeliktośjestzobowiązanydoprowadzenia
przedsiębiorstwainnejosoby[H-1],toniepowinienwyrządzaćjejszkody[D],ajeżeli
ktośzobowiązanydoprowadzeniaprzedsiębiorstwainnejosobywyrządziłjejszkodę
[H-2],toobowiązanyjestdonaprawieniatejszkody[S]”
.
Zdarzająsięsytuacje,wktórychzprzepisówjednegoaktunormatywnego(np.Kodeksu
cywilnego)dasięzbudowaćtylkohipotezęidyspozycjęnormyprawnej,ajejsankcji
należyposzukaćwprzepisachinnegoaktunormatywnego-np.Kodeksupostępowania
cywilnego(k.p.c.)oegzekucjisądowej.
Normyprawnemożnasystematyzowaćwedługróżnychkryteriów,alenajważniejsze
wydająsiękryteriazachowaniasięwskazanegowdyspozycjiorazsposobuobowiązy-
wanianormy.Wedługkryterium„zachowaniasię”normyprawnedzieląsięna:
a)zakazujące,np.wmyślart.342k.c.:„Niewolnonaruszaćsamowolnieposiada-
nia,chociażbyposiadaczbyłwzłejwierze”;
b)nakazujące,np.art.200k.c.:„Każdyzewspółwłaścicielijestobowiązanydo
współdziałaniawzarządzierzecząwspólną”;
c)upoważniające,np.art.493§1k.c.:„Jeżelijednozeświadczeńwzajemnychstało
sięniemożliwewskutekokoliczności,zaktóreponosiodpowiedzialnośćstrona
zobowiązana,drugastronamoże,wedługswegowyboru,albożądaćnaprawie-
niaszkodywynikłejzniewykonaniazobowiązania,alboodumowyodstąpić”
(uprawnionymożezatem,aleniemusi,zachowaćsięwokreślonysposób);
d)mieszane,wktórychupoważnieniepodmiotudookreślonychdziałańjestdlanie-
gozarazemobowiązkiem(np.organupoważnionydoegzekwowaniapodatków
