Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
RozdziałI.Ogólnewiadomościoprawie
nietworzyżadenorgan,niemateżinstytucjizwiązanychzfunkcjonowaniemtychnorm,
niemożnaichzmienićaniuchylićprzyzastosowaniujakieśprocedury.Ulegająjednak
zmianomnp.wwynikupostępucywilizacyjnegolubrozwojuspołeczeństwa.Źródłem
obowiązywanianormprawnychsązregułyaktynormatywne,anormmoralnych-
spontanicznierozwijającesięimająceoparciewspołeczeństwieocenydobraizłaoraz
słusznegoiniesłusznegozachowaniasię.Zanaruszenienormyprawnejgrożąsankcje
obwarowaneprzymusempaństwowym,natomiastkonsekwencjąnaruszenianormy
moralnejmogąbyćnp.wyrzutysumienialubdezaprobatazestronyczłonkówdanej
społeczności.Prawointeresujesięprzedewszystkimzewnętrznymiprzejawamizacho-
wań(myśliniepodlegająkarze),przedmiotemnormymoralnejmogąbyćtakżemyśli
(np.to,żeżyczysiękomuśźle).Podmiotamiprawamogąbyćosobyfizyczne(ludzie),
osobyprawneorazinnejednostkiorganizacyjneróżnienazywanewposzczególnych
gałęziachprawa,podmiotamimoralności(adresataminormmoralnych)sąwyłącznie
ludzie.Prawojestpowiązanezistnieniempaństwaizjegoinstytucjamitworzącymi,
stosującymiiegzekwującymiprawo.Moralnośćniejestpowiązanastrukturalniezor-
ganizacjąpaństwa,awspołeczeństwiezregułyfunkcjonujewieleróżnychsystemów
moralnych.Międzyprawemamoralnościązachodząjednaktakiezwiązki,których
ustawodawcaniepowinienlekceważyć.Obszaryprawaimoralnościkrzyżująsię,
bowiemwielekwestiijestprzedmiotemnormprawnychinormmoralnych(np.moral-
nynakaz„niekradnij”wprawiekarnymoznaczazakazkradzieżywyrażonywpostaci
zdefiniowaniaodpowiedniegoprzestępstwa).Sątakżezachowaniamoralnieobojętne,
regulowaneprzezprawo(np.normyproceduralne),orazzjawiskazregułypotępiane
moralnie,anieobjęteregulacjąprawną(np.nielojalnośćwobecprzyjaciół).Wzakresie
wspólnychobszarówmoralnościiprawaustawodawcapowinientakstanowićprawo,aby
byłoonozgodnezpowszechnieuznawanymizasadamimoralnymi,bowiemwówczas
możeonliczyćnapowszechneprzestrzeganieprawa.Sąjednaksytuacje,wktórych
ustawodawcamusiwybieraćmiędzyróżnymisystemamiwartościmoralnychfunkcjo-
nującychwspołeczeństwie(np.wkwestiiaborcjilubeutanazji)-wówczasustanowione
przezniegonormyprawneniemogąliczyćnapowszechnąakceptację.Wobecpowyż-
szegomożnastwierdzić,żerozsądnyustawodawcastanowiprzepisyprawnezgodne
zpowszechnieakceptowanyminormamimoralnymialboodwołującesiędoróżnego
rodzajuzasadwypełnionychtakiminormami,jaknp.zasadywspółżyciaspołecznego
lubdobreobyczaje(nazywasięjeklauzulamigeneralnymi),bądźteżposługującesię
pojęciaminasyconymitreściąmoralną(np.rażącaniewdzięczność).Przyinterpretacji
klauzulgeneralnychorazinnychpojęćnasyconychtreściąmoralnąnależysięgaćdo
normmoralnychpowszechnieakceptowanych.Prawootwartenapowszechnieakcep-
towaneregułymoralnemożeliczyćnawiększąakceptacjęspołeczną.
Ustawodawcyposzczególnychpaństwwpływająrównieżnakształtowaniesięnorm
moralnychwspołeczeństwiepoprzezwprowadzanienowychinstytucjiprawnych,
np.związkówpartnerskichalbozakazówdyskryminacjizewzględunapochodzenie,
