Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałI.Podmiotowośćjakoprzedmiotrefleksjinaukowej
29
zmianspołecznych,aleteżnaileludzkiedziałaniejestzdeterminowaneza-
stanymistrukturami,anailejestononiezależneodnich(Jasiński,Kosow-
ska-Rataj,Nycz,2008,s.11).Podmiotowośćwujęciusocjologicznymjawisię
więcjakorelacjakreatywnapomiędzydziałającymczłowiekiemaspołeczną
rzeczywistością.Możezatembyćidentyfikowanajakocechaczłowiekapozwa-
lającastwierdzić,jakpowstaje,tworzysięizmieniaorazistniejerzeczywistość
społeczna.Tymsamymwskazujenajegozdolnośćdowywieraniawpływu
naspołecznąrzeczywistośćidodziałaniauwarunkowanegouczestnictwem
wspołeczeństwie,wktórymstajesięontwórcą,kreatoremtejrzeczywistości
(por.Uhl,1991,s.45).Wszakflpodmiottowolajednostki,abydziałaćibyć
uznanązawyłącznieodpowiedzialnązawłasneczyny”(Cichocki,2003,s.17).
JakpodkreślaA.Krasowska,podmiotowośćnależyujmowaćjakomożliwość
oddziaływaniajednostek,grupiinstytucjinaokreślonestrukturyspołeczne.
Jestjednakpewienwarunek–owemożliwościoddziaływaniazależąodujęcia
podmiotuijegosprawstwa.Najczęściejwsocjologiimaonocharakteranali-
tycznylubaksjologiczny(Krasowska,2012,s.48).
Mimożepodjętolicznepróbyteoretycznegookreśleniapodmiotowości
jednostkiwżyciuspołecznym(por.m.in.Merton,2002;Goffman,2000;Gid-
dens,2004;Wnuk-Lipiński,1996;Cichocki,2003;Sztompka,2007a;Archer,
2007;Wielecki,2014),todośćpowszechnieoceniasię,żeteoriapodmio-
towościwsocjologiiniejestdokońcadopracowanymispójnymsystemem
teoretycznym.Toraczej–jakpisząK.KrzysztofekiM.S.Szczepański(2002)
–zbiórpojęć,twierdzeńihipotez,któremogąmiećwartośćpoznawczą,war-
tościującą,będącczęściejpewnympostulatemniżopisemsytuacji.
Itaknp.wfunkcjonalnejkoncepcjispołeczeństwawujęciuR.K.Mertona
problempodmiotowościjawisięjakorelacjapomiędzyjednostkąastrukturą
społeczną.Przyjmujesię,żestrukturaspołecznawymuszaniejakonaczłowieku
rozwinięcieokreślonychwzorówzachowańspołecznychiskłonnościpsycho-
logicznychwformiespołecznychdewiacjiorazkonformizmu(Merton,2002,
s.198).Wtejkoncepcjiśrodowiskożyciaczłowiekastanowizarównostruk-
turęspołeczną,stanowiącąflzorganizowanyzespółspołecznychzależności,
wktóreuwikłanisąwróżnysposóbczłonkowiespołeczeństwalubgrupy”
,jak
istrukturękulturową,obejmującąflzespółkierującychzachowaniemwartości
normatywnych,wspólnychczłonkomokreślonegospołeczeństwalubgrupy”
(Merton,2002,s.225).Ludzkimizachowaniamikierująkulturowozdefiniowa-
nezamierzeniaizainteresowania,odpowiedniouhierarchizowane.Najwyżej
lokująsięte,któreangażujączłowiekaemocjonalnie,stanowiącźródłogłębo-
kichprzeżyć.Oboknichwystępująteżcele,którewiążąsięzbiologicznymi
popędami,jednakniesąonebiologiczniezdeterminowane.To,wjakisposób
człowiekzinternalizujetecele,powoduje,żewcodziennymfunkcjonowaniu
