Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Jakkolwiekiprawo,iopiniapublicznadostrzegająoddawnaróżnicę
międzyzaplanowanymidziałaniamiaimpulsywnąreakcją
naprowokację,trudnośćwustaleniuprecyzyjnejgranicymiędzynimi
sprawiła,żeprzezdługiczasoagresjipisanojakoopewnym
kontinuum,odniskiejdowysokiej,iniewyodrębnianoróżnychjej
form.Dopierolicznebadaniaitoprowadzonewramachróżnych
dyscyplindoprowadziłydowprowadzeniadopowszechnej
świadomościrozróżnieniamiędzyagresjąproaktywnąireaktywną.
Zaczęłosięwpołowielat20.XXwieku,gdybadaniazobszaru
psychologiirozwojowej,kryminologii,psychologiiklinicznejibadania
nadzachowaniemzwierzątukazaływagętejdystynkcji.Musiało
jednakminąćkilkadekad,nimwroku1993psychologLeonard
BerkowitzopublikowałksiążkęAggression:ItsCauses,Consequences,
andControl,wktórejjużjednoznaczniedowodziłdualnejnatury
agresji27.
Berkowitzwyróżniłdwatypyagresji—„reaktywną”
i„instrumentalną”—izastosowałtętypologiędowszystkichkategorii
konfliktu,nietylkodotychsytuacji,którychfinałbyłśmiertelny.
Określenia„reaktywna”i„proaktywna”porazpierwszyzostały
wykorzystanewlatach80.,wbadaniachnaddziećmi.Agresją
reaktywnąnazwanowówczasnatychmiastowąreakcjęnazagrożenie,
którejelementembyławściekłośćlubstrach(alboobieteemocje).
Uruchamiająpobudzeniewspółczulnegoukładunerwowego,którego
efektemjestreakcja„walcz-lub-uciekaj”.Towszystkowiążesię
zwyrzutemadrenaliny,szybszymbiciemserca,produkcjąglukozy,
rozszerzaniemsięźrenic,poczuciemsuchościwustach
iwstrzymaniemaktywnościczęścinieistotnychwtymmomencie
procesówfizjologicznychtakichjaktrawienie.Tegotypupobudzenie
jestpraktycznienieobecnewprzypadkuagresjiproaktywnej
(instrumentalnej).Wtakichsytuacjachsamemuaktowizabójstwa
bardzoczęstonietowarzyszążadneemocje28.
Rozróżnieniepomiędzyagresjąpro-ireaktywnąjestprzydatne
choćbydlasystemuprawnego,gdyżpozwalalepiejzrozumiećtakie
zjawiskajakagresjamłodocianych(dzieci),alerównieżmorderstwa
(wtymnatleseksualnym),fenomenmasowychmorderców,stalking
iprzemocdomową.PsychologReidMeloytwierdzinaprzykład,
żewtychkategoriachnajlepiejjestanalizowaćprzemocdomową,
boonarównieżprzyjmujepostaćalbodrapieżniczą(proaktywną),albo
