Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ROZDZIAŁI
Uwagiwstępne
doteoriinowegoczłowieka1
To,czydążeniedoukształtowanianowegotypuosobowegonazwaćmoż-
nabudowąnowegoczłowiekaczytylkopróbąrozwinięciajednostkidotych-
czasowej,wdużejmierzezależyodarbitralnychdecyzji.Gdybyoprzećsię
wyłącznienaetymologii,pojęcienowyczłowieknależałobyrozpatrywać
wperspektywiezakładanejzmiany.Wiążesięztymproblemszerokościjej
zakresu.Kiedybowiemmożnajednoznaczniestwierdzić,żeczłowiekjest
nowy,jakiedziedzinyjegożyciamuszązostaćobjętezmianą,byokreślenie
tostałosięadekwatne?Czyróżnicapomiędzydzieckiemaczłowiekiemdo-
rosłympoddanympełnejsocjalizacji,wyuczonymregułpostępowania,za-
chowań,oukształtowanejstrukturzemyślowej,spełniajużwymógnowoś-
ci?Nieklasyfikujemyprzecieżjakonowegoczłowiekakogoś,ktozdobył
wykształcenielubmajątekidziękitemuzmieniłwłasnąosobowość,zachowa-
nie,sposóbmyślenia,znajomych.Możnaurodzićsięnanowo,poszerzając
swojehoryzontyintelektualne,przyjmującjakąśreligię,odnajdującnowy
sensżyciaczynawetpoznającinnegoczłowieka.Jednakwszystkieteprzy-
kładymająwymowęwyłączniepotoczną,doktórejznanazhistoriipsycho-
socjologicznakategorianowegoczłowiekaniemażadnegoodniesienia.Zresztą
takrozległepodejściestawiałobypoddużymznakiemzapytaniasensistnie-
niaideinowegoczłowiekajakokategoriianalitycznejiwyjaśniającej.
Wewspółczesnejnauceróżnicezdańzachodząwpodejściunietylkodo
problemunowegoczłowieka,aletakżedocharakteryzującychgopodstawo-
wychcechjednostkowych.DlaJakubaSadowskiegoróżnicapomiędzyno-
wymczłowiekiemahomosapiensdokonywałasięgłównienapłaszczyźnie
deprywatyzacjiżyciaikoniecznejharmoniiwszystkichaspektówżyciajed-
nostkowegozkolektywem.WedługAnnyRaźny,używającejwswejanalizie
wyraźniepersonalistycznegoparadygmatu,odmiennośćsprowadzasięgłów-
niedozanegowaniaprzeznowegoczłowiekametafizycznego,transcendent-
negowymiaru.2Jeszczeinaczejodmiennośćrelacjonująmodernistyczne,np.
socjologiczne,koncepcjenowegoczłowieka.3
1Celempracyniejeststworzeniemetodologicznegoparadygmatunowegoczłowieka.To
wysoceskomplikowaneiwieloaspektowezadaniewymagałobyoddzielnego,obszernegoiin-
terdyscyplinarnegodzieła.Tutajograniczyćsięwypadajedyniedoogólnychwskazówekzary-
sowującychproblembadawczy.Skróconawersjarozdziałuukazałasięjako:Uwagiwstępne
dokoncepcjiNowegoCzłowieka,PrzeglądHumanistyczny2008,nr2,s.97_110.
2Patrz:J.J.Szczepański,Maleńkaencyklopediatotalizmu,Kraków1990,s.15_17;
R.Bäcker,Ideał,[w:]Wychowanieapolityka,s.239_245;A.Raźny,Homosovieticus?,
Arka1993,nr46,s.39;idem,Literaturawobeczniewoleniatotalitarnego.WarłamaSzałamowa
świadectwoprawdy,Kraków1999,s.52;T.Stepnowska,Heretycyiprawomyślni.Rosyj-