Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
I.Uwagiwstępnedlateoriinowegoczłowieka
27
Analizęrozpocząćnależyodtezychybabezdyskusyjnej,iżzazmianąza-
wszestoiwychowanierozumianewnajszerszymznaczeniutegopojęcia.Jest
ononajbardziejpowszechnymprocesemprzebudowującymczłowieka,właś-
ciwymdlakażdegomomentudziejowegobezwzględunaustrój.4Jakwwiel-
skaprozafantastycznaporoku1917wobeckoncepcjinowegoczłowieka,Łódź2001,s.40-
59;J.Sadowski,Rewolucjaikontrrewolucjaobyczajów.Rodzina,prokreacjaiprzestrzeń
¿yciawrosyjskimdyskursieutopijnymlat20.i30.XXwieku,Łódź2005,s.11.Krytyczniena
tematmetodologiiAnnyRaźnypatrz:J.Wojciechowski,Rosyjskieksperyment,Nowe
Książki1999,nr7,s.30.
3Por.konstrukcjesocjologiczneAugustaComte,a,EmilaDurkheima,VilfredoParetoiMaxa
Webera.P.R.deCoppens,IdealManinClassicalSociology.TheViewsofComte,Durkheim,
Pareto,andWeber,London1976.PodobnątematykązająłsięK.Mannheim,Człowiekispo-
łeczeństwowdobieprzebudowy,Warszawa1974,s.291_347orazE.Fromm,którywymienia
poszczególnecechykonstruującejegozdaniemprzyszłegokoniecznegonowegoczłowieka:_go-
towośćdoporzuceniawszelkichform«mieć»,abycałkowicie«być»;_pewność,przeżywanie
identycznościiufnościwsiebiesamego,bazującanawierzewto,czymsięjest,napotrzeby
znajdowaniaodniesień,nazainteresowaniu,miłościisolidarnościzotoczeniem,zamiastżą-
dania,żebymieć,posiadaćiopanowywaćświatitymsamymstawaćsięniewolnikiemswego
posiadania;_przyjmowaniefaktu,żeniktinicpozanamisamyminienadajeżyciusensu,
przyczymtaradykalnaniezależnośćinicość(no-thingness)możebyćwarunkiemdlapełnego
zaangażowania,poświęconegodawaniu,dzieleniusię;_zdolnośćdo«byciacałkiemobecnym»,
gdziekolwiekbysiębyło;_radośćczerpaćzdawaniaidzieleniasię,aniegromadzeniadóbr
iwyzyskiwaniaich;_odczuwaniemiłościiszacunkudlażyciawewszystkichjegoobjawach
iświadomośćtego,żeanirzeczy,aniwładza,anitocomartwe,niejestświęte,lecztylkożycie
ito,coprowadzidojegowzrostu;_dążeniedomożliwiemaksymalnegozredukowaniachciwości,
nienawiściiiluzji;_zdolnośćdożyciabezubóstwianiaidoliibeziluzji,gdyżosiągniętyzostał
stopieńrozwoju,naktórymczłowiekniepotrzebujejużiluzji;_dążeniedorozwijaniawłasnej
zdolnościkochaniaorazkrytycznegoiniesentymentalnegomyślenia;_możliwośćprzezwycię-
żeniawłasnegonarcyzmuizaakceptowaniatragicznegoograniczeniaczasowegoegzystencji
człowieka;_uświadomieniesobie,żecelemnajwyższymżycialudzkiegojestpełnyrozwójwłasnej
osobowościorazosobowościbliźnich;_wiedzaotym,żedlaosiągnięciategocelukonieczna
jestdyscyplinaiuznawanierzeczywistości;_wiedza,żewzrostjestzdrowytylkowtedy,gdy
dokonujesięwobrębiejakiejśstrukturyiświadomośćróżnicypomiędzy«strukturą»,jako
atrybutemżycia,a«porządkiem»,jakoatrybutembrakużycia,martwoty;_rozwijaniewłas-
nychmożliwościwyobrażeniowych,nietylkodlaucieczkiprzednieznośnymiwarunkami,lecz
ijakouznawanierealnychmożliwości;_nieoszukiwaćinnych,aleteżniepozwolićsięoszu-
kać,możnabyćniewinnym,alenietrzebabyćnaiwnym;_poznaniesamegosiebie,nietylko
swegoświadomego,aleinieświadomegoja,októrymkażdyczłowieknosiwsobiedrzemiącą
wiedzę;_poczuciejednościzewszystkimcożyjeidlategoporzuceniezamiaruzdobywania,
podporządkowywania,wyzyskiwania,gwałceniainiszczeniaprzyrody,azamiasttegopróba
zrozumieniajejipróbadziałaniaznią;_rozumieniepodpojęciemwolnościniesamowoli,lecz
szansybyciasamymsobą_nietylkojakokłębekniepowstrzymanychzachcianek,leczjako
precyzyjniewyważonastruktura,konfrontowanawkażdymmomenciezalternatywą:wzrost
lubupadek,życielubśmierć;_świadomość,żezłoidestrukcjasąnieuniknionymnastęp-
stwemzahamowaniawzrostu;_świadomość,żetylkoniewieluludziosiągnęłodoskonałośćwe
wszystkichtychcechach,lecznieambicję«osiągnięciacelu»,pamiętając,żetakaambicjajest
tylkoinnąformąchciwościipostawyna«mieć»;_cokolwiekbyłobytymnajdalszympunktem,
jakilospozwolinamosiągnąć_byćszczęśliwymwtymprocesiestalerosnącegożycia,gdyż
życietakintensywne,jaktotylkomożliwe,zadowalatak,żeniepojawiasięwcaletroskaoto,
comożnabyosiągnąć,czyteżnie.E.Fromm,Miećczybyć,ColloquiaCommunia1987,
nr6,s.232_233.RosyjskibadaczpracującywLozannie,LeonidHeller,zauważawysokisto-
pieńpodobieństwamiędzymodernistycznąasocrealistycznąkoncepcjąnowegoczłowieka.
L.Heller,Ñîöèàëèñòè÷åñêèéðåàëèçìêàêêóëüòóðíàÿïàðàäèãìà,[w:]SlavicaHelve-
tica,SchweizerischeBeiträgezumXI.InternationalenSlavistenkongressinBratislava,Septem-
ber1993,Bern_Berlin_FrankfurtAmMain_NewYork_Paris_Wien1994,s.149_152(naarty-
kułzwróciłemuwagędziękipracyT.Stepnowskiej,op.cit.,s.48).
4Por.R.Alt,Wychowanieuludówpierwotnych,Warszawa1960;J.Chałasiński,Spo-
łeczeństwo
