Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
I.Uwagiwstępnedlateoriinowegoczłowieka
kimskróciewyglądaistotatzw.naturalnegowychowania?Wychowanieprzy-
gotowujedowypełnieniapewnychrólspołeczno-zawodowych,maprzysto-
sowaćjednostkędoświatajużistniejącego,przyzachowaniujejogólnejzgo-
dynaobecnystanrzeczy,conajwyżejakceptujączmianyewolucyjne,ale
niezakładaabsolutnejreorientacjiświataczyzerwaniaciągłościkulturo-
wej.Ideałopartyjestnatradycjiiwzorachzprzeszłości.Niemazgodyna
poświęceniedotychczasowychzdobyczykulturalno-cywilizacyjnychdlaurze-
czywistnienianowychkoncepcji.Proceswychowawczyzachowujerealną
harmonięzzapatrywaniamiipotrzebamispołecznymiwynikającymizist-
niejącychwarunkówhistorycznych.5Modelunienarzucacentrumpolityczne,
wykluwasięonwkonsensusiespołecznym,przywpływiewładzy,alebezjej
dominującejroli.Wprocesiewychowawczymcelemjestsamczłowiekza-
chowującyosobistąpodmiotowość.Socjalizacjaukierunkowujegojedynie
zapomocąsekwencjidługotrwałychzmianekstensywnych.Dążeniedoide-
ałuwychowawczegozakładastopniowe,powolne,fragmentarycznereformy
odpowiadającePopperowskiejinżynieriicząstkowej.Istniejąnormyogólnie
przyjęte,którychniepowinnosięłamać,choćwystępująteżtakie,które
wprocesierozwojukulturowegoulegająreinterpretacji.Dopuszczasiętym
samymmożliwośćzmianyideału.Wprocesieprzemiannajpierwdochodzą
dogłosunowekoncepcjewychowawcze,któreprzeobrażająświadomośćspo-
łeczną,przygotowującgruntpodpóźniejszezmiany.6Cechynowewspółist-
niejązdotychczasowymi,uważanymizapozytywne,ważne,korzystneigod-
nepielęgnacji.Przemianysątylkojednymzelementówżyciaitonietym
najważniejszym.Wwieluaspektachczłowiekdysponujewolnościąwyboru,
bezzewnętrznej,zbytgłębokiejingerencjiwżycieprywatne.Niemaścisłej
kontroliefektówwychowania.Systemkarzaniedostosowaniealbojestza-
wieszony,alboniezbytdokuczliwyidrastyczny,choćmożebyćniewygodny.
Nieprzystosowaniedoideałuniewiążesięzcałkowitymwykluczeniem,ajuż
napewnozeksterminacją,bowiemreformatorzynieroszcząsobieprawdo
wiedzyabsolutnej.7Brakpewnościosiągnięciaideałuwychowawczegoza-
stępujeprzekonanie,żecelucałkowitegoniemożnaosiągnąć,ważnejest
bowiemsamodążeniekuniemujakopozytywnejidei.Jednocześniecząst-
kowośćcelówprowadzidotego,żeniektóreznichudajesięwdrożyćwżycie.
Naciskwychowawczyulegazmniejszeniuzwiekiemwychowywanego.Za-
chodzinaturalnawspólnotaduchowa.Dużąrolęodgrywaoddziaływaniegrup
naturalnych,czylirodziny,kręguznajomych,rówieśników.Istniejeplura-
lizmideałów.Wychowaniewsposóbwolnyczerpaćmożezkilkuźródełsta-
nowieniacelówiideałówwychowawczych,znatury,psychologiiczłowieka,
cechindywidualnych,empiriilubideologii.8
5Por.F.W.Araszkiewicz,IdeaływychowawczeDrugiejRzeczypospolitej,Warszawa
1978,s.173.
6Por.A.Wojtas,Politykaawychowanie,[w:]Politykaawychowanie.Szkicezhistorii
wychowaniaspołecznegoIIRzeczypospolitej,podred.A.Wojtasa,Toruń1994,s.10_11.Do-
strzegaonchęćbudowynowegoczłowiekatylkotam,gdzienajpierwdochodzidoprzewrotu
instytucjonalnego,np.politycznego,adopierowdrugiejkolejnościprzystępowanodokon-
strukcjinowegoideałuczłowieka.Ibidem.
7Por.F.Znaniecki,Ludzieterażniejsi,s.264_297.
8Por.Z.Mysłakowski,Wychowanieczłowiekawzmiennejspołeczności.Studiazfilozo-
