Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
34
Obszaryźródłotwórcze
życiaspołecznego.Przemianytemiałydoprowadzićdouzyskaniaprzezchłopów
decydującejpozycjiwpaństwie.WzwiązkuztymwypowiedziWitosaprzesycone
byłykrytykąpolitykiobozurządzącegopoprzewrociemajowymw1926roku.
Obwiniałrządysanacjizaodrzuceniezasaddemokratycznychnarzeczrządów
autorytarnych,któreprowadziłydoodsuwanianajszerszychwarstwspołecznych
odwpływunasprawypaństwa.10
Założeniaagraryzmuznalazłyrozbudowanyidojrzałykształtwprogramie
idziałalnościludowcówwPolsceniepodległejwlatachtrzydziestych.Wprogramie
StronnictwaLudowegoz1935rokuprzyjętowizjęcałościowychprzemianpro-
wadzącychdoPolskiludowej.WskazywanonaideeDtrzeciejdrogi”,przeobrażeń
prowadzącychdonowegoustroju,odmiennegoodkapitalizmuikomunizmu.
Punktemwyjściabyłakrytycznaocenastosunkówkapitalistycznych,wramach
którychniewidzianomożliwościrozwiązaniafundamentalnychkwestiispołecz-
nychigospodarczychnurtującychspołeczeństwo.11
DlaWitosa,jakoagrarysty,budowanieideałuPolskiludowejoznaczałowpro-
wadzanienietylkookreślonychzasadustrojowych,alerównieżkształtowanie
społeczeństwazłożonegozludziowysokichwalorachmoralnychiprzywią-
zaniudogłębokichwartościhumanistycznych.Dawałwyrazprzeświadczeniu,
żetwórcaminowejlepszejrzeczywistościbędąludziepracowici,światli,prawi,
sprawiedliwi,odpowiedzialnizasiebieiwspólnotę,wktórejżyją.Podkreślałwięc
koniecznośćzdobywaniaprzezchłopówwykształcenia,aleidoskonaleniawłasnej
osobowościpoprzezróżneformyzdobywaniawiedzy,doświadczenia,umiejętności
funkcjonowaniawspołeczeństwie.12
10
Procesbrzeski.Proces11więźniówbrzeskichprzedsądemokręgowymwWarszawie,Cieszyn
1932,s.29–37;W.Witos,Niedającesięominąćzagadnienie,DPiast”26VI1932,nr21,s.1–2;
PosełWitosWincentyonędzydzisiejszejwsipolskiej,DNaprzód”23XI1932,nr268,s.1;
W.Witos,Chłopiainnewarstwy,DZielonySztandar”11IX1932,nr62,s.2;tenże,Chłopi
ainnewarstwyspołeczeństwa,DPiast”4IX1932,nr36,s.1;W.[WincentyWitos],Lepsi
igorsi!,DPiast”6XII1936,nr49,s.1;W.Witos,Sprawachłopska,DOdnowa”6XII1936,
nr15,s.1–2.
11
Wśródnajwybitniejszychprzedstawicieliiteoretykówpolskiegoagraryzmuznajdowali
sięJerzyKuncewicz,StanisławMiłkowski,JózefNiećko,IgnacySolarz.Podjęlionipróbę
adaptacjiideiagrarnychdowarunkówpolskich.Debatyidyskusjeprowadzononakonferen-
cjach,zjazdachispotkaniachśrodowiskludowych.Wielekwestiiznalazłoodzwierciedlenie
nałamachprasyludowej(DWici”,DMłodaMyślLudowa”),gdzieporuszanokwestieprze-
obrażeńspołecznychwduchuideiagraryzmu.Zob.Z.Hirsz,A.Lech,E.Tomaszewski,
WizjePolskiLudowejwprogramachorganizacjimłodzieżywiejskiej(1928–1948),Warszawa
1983,s.13–17;J.Hampel,KoncepcjaPolskiludowejwprogramachidziałalnościruchuludo-
wegowlatach1918–1947,[w:]Dziejeiprzyszłośćpolskiegoruchuludowego,t.1:Odzaborów
dookupacji(1895–1945),red.A.Kołodziejczyk,W.Paruch,Warszawa2002,s.712–714;
W.Piątkowski,Myślagrarystycznał,s.12–14.
12
W.Witos,ChwałanawysokościBogu!,DPiast”23XII1917,nr46,s.1;tenże,Reformarolna
ijejznaczenie,Kraków1920;PrezesWincentyWitosdoludupolskiego.BraciaChłopi!,DGazeta
