Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Arete–Eros–Philia.Uwagiwstępne
41
Dlategoteżwwieluopracowaniachpoświęconychgreckiejphiliajakojej
charakterystycznecechywymieniasię:1)nacisknaaspektutylitarny,oraz
2)„formalny”charakter,pozbawionywięziemocjonalnej.Takpojmowana
„przyjaźń”miałabyćprzedewszystkimpewnegorodzajuukłademowzajemnej
pomocy,wktórymgłównynaciskkładziesięnaobowiązekodwzajemniania
przysług;człowiek,któryzjakiegośpowodu–naprzykładbrakuśrodków–nie
byłwstaniewyświadczyćprzysługianijejodwzajemnić,niemógłteżzyskać
anizatrzymaćprzyjaciół
160.Tutajteżmożnadopatrywaćsięźródłatego,co
bywaokreślanejako„moralnyaspekt”starożytnejprzyjaźni:naciskunawartość
przyjaciela,tradycyjnegoprzekonania,żeprzyjaźńmożełączyćzesobątylko
ludzidobrych.Niesposóbbowiemwchodzićwjakiekolwiekukłady–zwłaszcza
zaśwukładydotycząceważnychsprawżyciowych–zludźminiegodnymi
zaufania,którzymogąichniedotrzymać
161.
Przeciwkotakiemu,niecojużstereotypowemu,obrazowistarożytnejprzy-
jaźniwystąpiłniedawnoD.Konstan
162,starającsięudowodnić,żewbrewutartej
opiniinieistniejenictakiegojak„obiektywnystanbyciaphiloi”
163,aupodstaw
greckiejphilia,taksamojaknaszejprzyjaźni,tkwizawszepozytywnenastawie-
nieuczuciowe.Konstanstwierdziłteż,żerzeczownikphilos,wprzeciwieństwie
doprzymiotnika,oznaczawłaśnie„przyjaciela”,czylizawszesugerujedobro-
wolnąwięźuczuciaiżyczliwości,iwswoimregularnymzastosowaniunie
obejmujeanibliskichkrewnych,anidalszychznajomychczywspółobywateli.
Możnawięczdefiniować„przyjaźń”jakowięźpomiędzyphiloi(właściwie:ol
filoi);natomiastrzeczownikphiliamarzeczywiściezakresznacznieszerszy,
będącuniwersalnymterminemodnoszącymsiędowszelkiegorodzajumiłości
iinnychpozytywnychuczuć–jakujmujetoKonstan
164,dokażdejrelacji,
wstosunkudoktórejmożnaużyćczasownikafiletn:„kochać”,„lubić”.Teza
D.Konstanamożewprawdziebudzićpewnekontrowersje(przedewszystkim
„gramatyczne”wyodrębnienieprzyjaźnijakorelacjimiędzy„rzeczownikowy-
mi”philoiwydajesięniecosztuczneiniesprawdzasięwewszystkichsytu-
acjach),alejegowielkązasługąjestzwrócenieuwaginaemocjonalnyaspekt
starożytnejprzyjaźni,częściowolubwręczcałkowiciepomijanyprzezwielu
160Por.L.Pearson,PopularEthicsinAncientGreece,Stanford1962,rozdz.V;por.też
analizęzagadnieńztymzwiązanychwzbiorzeartykułówReciprocityinAncientGreece,ed.
C.Gill,N.Postlethwaite,R.Seaford,Oxford1998.
161Por.R.White,op.cit.,s.20.
162D.Konstan,FriendshipintheClassicalWorld,Cambridge1997;por.teżidem,Greek
Friendship.
163Określeniategowdosłownymbrzmieniu(„theobjectivestateofbeingphiloi”)–wodnie-
sieniudophiliaopartejnawięzachkrwi–użyłG.Else,Aristotle’sPoetics:TheArgument,
HarvardUniv.Press1957,s.349,cyt.za:E.S.Belfiore,TragicPleasures.AristotleonPlotand
Emotion,Princeton1992,s.72.
164D.Konstan,GreekFriendship,s.75.
