Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
40
Arete–Eros–Philia.Uwagiwstępne
nawetzaniktychwięzi,doktóregomożedojśćzróżnychpowodów,niejest
wstaniezniweczyćfaktupokrewieństwaiprzynależnościdodanejrodziny;jej
członkowiepozostająwięc,wtakimczyinnymsensie,wobecsiebiephiloi
157.Ta
niejednoznacznośćemocjonalnejtreści,zawartawphiliawywodzącejsię
zpokrewieństwa,znajdujeswojeodbicierównieżwszerszymśrodowisku
społecznym.Jednązprzyczynprzekonaniaoszczególnejroliprzyjaźni
wświeciestarożytnymjestodmiennaodnaszejsytuacjaspołeczno-gospodarcza
ipolitycznagreckichpoleis.JakujmujetoD.Konstan
158:„Myprzyjmujemy
rozróżnieniemiędzysferąprywatnychzażyłościasferąpubliczną–światem
układówprawnychifinansowych.Starożytnaprzyjaźńdotyczyobudziedzin”.
Brakgwarancjibezpieczeństwadawanychprzezpaństwobyłwsposóbnatural-
nyrekompensowanyzabezpieczaniemsięprzezukładynieformalne(sytuacje
takiezresztąistniejąlubpojawiająsięwwielupaństwachpodziśdzień).
Przyjacielebyliwięcnietylkotowarzyszamibroniiniebezpiecznychmorskich
wypraw,alerównieżwspokojniejszychczasachudzielalipoparciawwalce
owpływypolityczne,świadczyliwsądzie,składaliporęczeniafinansowe,nieśli
pomocmaterialną.Rozwojowiożywionychstosunkówtowarzyskichsprzyjała
wepoceklasycznejnietylkowspólnasłużbawojskowa,sympozjony,spotkania
wgimnazjonachipalestrach,alerównieżrozmaitehetaireiai(śtairetai),czyli
pewnegorodzaju„klubytowarzyskie”,częstowyrosłezestowarzyszeńreligij-
nych.Greckapolisbyławięcniejakoprzerośniętarozmaitymisieciamiwzajem-
nych,prywatnychipółprywatnych,powiązańizależnościwspółobywateli.Na
zewnątrzpolispowiązaniatebyłyreprezentowaneprzezukładygościnności–
ksenia(xenia),zregułyprzekazywanezpokolenianapokolenie(podobnie
zresztączęsto„dziedziczone”byłyinnezwiązki„przyjaźni”).Nicwięcdziwne-
go,żewtejsytuacjiprzyjacieleuchodzilipowszechniezanajwiększe„dobro”,
czyteżwręcz„nabytek”,ktema(ktÁma),aichbrak–zanajwiększenieszczę-
ście;posiadaniewieluprzyjaciółprzyczyniałosiędowzrostulubutrzymania
poczuciawłasnejwartości,siłyisamowystarczalności,podobniejakposiadanie
sług,koni,broniiinnychdóbrmaterialnych
159.Równieoczywistejest,żeprzy
takzróżnicowanymcharakterzeiszerokimzasięguphilianiesposóboczekiwać,
abywszystkichphiloimogłyłączyćzesobąrówniesilnewięziuczuciowe.
157SzerokocytowanymprzykłademnatakiepojmowaniephiliajestfragmentFenicjanek
Eurypidesa,wktórymPolinejkesmówiozmarłymbracie:filog™cqróg™gšnet’,¢ll’Ómwgfilog
(w.1446;treśćtychsłówdobrzeoddajepolskiprzekładJ.Łanowskiego:„Bliskibyłwrogiem,lecz
pozostałbliski.”).OdczucietopotwierdzaArystoteleswEtyceeudemejskiej1240b,porównując
przyjaźńwzględemsamegosiebiedoprzyjaźniopartejnapokrewieństwie,ponieważ„odżadnej
znichludzieniemogąsięuwolnić”.
158D.Konstan,ReciprocityandFriendship,[w:]ReciprocityinAncientGreece,ed.C.Gill,
N.Postlethwaite,R.Seaford,Oxford1998,s.282.
159Por.A.W.H.Adkins,„Friendship”and„Self-Sufficiency”...
