Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
38
Arete–Eros–Philia.Uwagiwstępne
tematsąpóźneiskąpe;wiemynatomiast,żetradycjaprzypisywaławłaśnie
pitagorejczykomsłynnemaksymy:„rzeczyprzyjaciółsąwspólne”(koin¦t¦
tînfilwn)
141–comiałosięprzypuszczalnieodnosićzarównodowspólnoty
materialnej,jakduchowej–„równośćtoprzyjaźń”(isÒthgfilÒthg)
142,
„przyjacieltodrugija”(filog¥llogśautÒg)
143.Wtejsytuacjiuczenibadający
okresprzedPlatonemiArystotelesemmusząpoprzestaćna„wydobywaniu”
znaczeniaphiliazróżnorodnychświadectwliterackich,cooczywiścieniemoże
daćwrezultaciewpełnispójnegoobrazu.Trudnonawetzcałąpewnością
stwierdzić,ktoporazpierwszyposłużyłsięsłowemphilia(terminemużywa-
nymwcześniejbyłofilÒthg):Pitagoras
144,Empedokles145,Teognis146czy
Herodot
147.
Słowemznaczniewcześniejszym,występującymjużuHomera,jestnato-
miastphilos(filog),ijegoznaczeniepowinnobyćpodstawowąwskazówką
wustalaniupierwotnegosensupochodzącegoodniegorzeczownikaphilia;
jednakrównieżonowywołujewciążodnawiającesięspory.Wszyscywpraw-
dzieuznają,żejegosamodzielneużyciewznaczeniurzeczownikowym(Ðfilog
–„przyjaciel”)jestpóźniejszeodzastosowaniaprzymiotnikowego(filog,-h,
-on–„miły”,„drogi”)
148;niejestjednakpewne,czyrównieżtoznaczeniejest
znaczeniempierwotnym,znacznaczęśćbadaczyuważabowiem,żephilosjest
zpochodzeniazaimkiemdzierżawczym(„swój”),iwtymwłaśnieznaczeniu
pojawiasięnajczęściejwpoezjiepickiej
149.Naprzeciwległymbieguniestoją
uczeniprzekonaniotym,żephilosmiałodpoczątkuwartośćuczuciową
(„drogi”),aznaczenie„swój”dodanopóźniej,gdyżczęstowystępował
141DiogenesLaertiosVIII,1,10.
142Ibidem.
143Porfiriusz,VitaPythagorae33.
144Jakozarówno„wynalazcęimienia”przyjaźni,jakijejprawodawcęprzedstawiaPitagorasa
Jamblich(DevitaPythagorica230).
145Świadectwaprzemawiająjednakzatym,żewswoimsławnymprzeciwstawieniuprzyjaźni
inienawiścisamEmpedoklesposługiwałsięsłowemphilotes(filÒthg);philiapoświadczonajest
womówieniachjegopoglądówprzezpóźniejszychautorów.
146WmowiewiązanejphiliaporazpierwszypoświadczonajestuTeognisa.F.Dirlmeier,
Filog
und
filia
,s.33–34uważajednak,żepojedynczewersy,wktórychpojawiasiętosłowo
(306,600,1102),mogąbyćpochodzeniapóźniejszego.
147Philia(właściwie:filih)wproziepierwszyrazpojawiasięuHerodota,przedewszystkim
wznaczeniuprzymierzapolitycznego(III,39,16;82,25;IV,152;VII,130,12;151,15;152,20).
148Rzeczownikiemoznaczajacymprzyjacielabyłpierwotnieśtatrog–„towarzysz”.
149A.W.H.Adkins,„Friendship”and„Self–Sufficiency”inHomerandAristotle,„The
ClassicalQuarterly”13,1963,s.30–45;E.P.Hamp,„
Filog
”,„BulletindelaSociétéde
LinguistiquedeParis”77,1982,s.251–262;H.J.Kakridis,Lanotiondel’amitiéetde
l’hospitalitéchezHomère,Thessalonique1963;M.Landfester,DasgriechischeNomen„philos”
undseineAbleitungen,„Spudasmata”11,Hildesheim1966.
