Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Egzystencjawobeckultury
17
sięidynamiczna–wypracowujepewnesposobypostępowania,zmieniającprzy
tymjużistniejące.Człowiek,czerpiączjejwzorówpostępowaniaireguł,rów-
nocześnieodwołujesiędocałejdrogirozwoju(tradycjiijejprzepracowania).
WAntypamiętnikachMalrauxpisałotym,jakkulturaZachoduzagubiłaswoją
drogę,stałasiępustaijałowa19.Tospostrzeżenie,wpewnejmierzeinspirowane
Spenglerem20,niemajednaknicwspólnegozdestrukcyjnąwizjąniemieckiego
filozofa.Obecneproblemykulturyeuropejskiej,którestarasięzdiagnozować
Malraux,wynikajązezmianpoczynionychnaprzestrzeniwieków.Indywidu-
alizm,którypojawiłsięwEuropiewczasachrenesansu,rozwijającsięikulmi-
nując,współcześniedoprowadziłdopostawyzaprzeczenia.Kulturawypracowała
modelindywidualnegopostępowania,którestałosięjałowe,gdyżcorazmocnej
separowałojednostkęodjejkulturowychkorzeni.JakzauważaBlend,Malraux
odkryłbłędnekołodziałaniakulturowego,wktóre„(...)człowiekzostajezłapa-
ny,kiedyzostajewyuczonyprzezspołeczeństwokultywująceskrajnyindywidu-
alizmistopniowotracącewtęideęwiarę”21.Nieustanniepostępującekulturowe
przeobrażeniawpływająnaczłowiekaiobarczajągonowymiideamipostępowa-
nia.Indywidualizmzmieniasię–przechodzącodrenesansowegozainteresowa-
niaczłowiekiempocorazbardziejindywidualneizbuntowaneformyzachowań
antyspołecznych(jakdeSade),bywreszcieogłosićcałkowitąwolnośćiniezależ-
nośćczłowieka(Sartre).Malrauxzdajesobiejednaksprawę,copokazujątraf-
niejegokomentatorzy,żewrazztakmocnorozwijającymsięindywidualizmem
człowiekodczuwanietylkosamotność,aleiwykorzenienie22.TęmyślMalraux
możeilustrowaćfilozofiaGiambattistyVica.Włoskimyśliciel,opisującrozwój
dziejów,zauważa,żeczłowiekzmierzaodskrajnychkolektywnychzachowań
doautonomiiiizolacjijednostek.Wtymrozwojuzbiegiemdziejównastępuje
corazwiększeusamodzielnianiesięczłowiekawobecspołeczeństwa,innychlu-
dzi.Vicopokazuje,jaktakaautonomiamożesięokazaćdlaczłowiekaczymśnie
tylenegatywnym,ileprzedewszystkimtrudnymnapoziomiecodziennegoży-
cia.Człowiekpotrzebujedrugiegoczłowiekanietylkozewzględunaspołeczne
funkcjonowanie,alerównieżdlazaspokojeniaswoichemocjonalnychpotrzeb.
WtensposóbindywidualizmprowadziwfilozofiiVicadorozbiciasamoistności
isamotności,uświadamiająckoniecznośćbyciazdrugimczłowiekiem.DlaMal-
rauxtakimwyjściemjestXX-wiecznawalkakomunizmuipolityki23.Zarówno
komunizm,jakipolitykawostatecznymrozrachunkuniezdająjednakegzami-
nu–terror,okrucieństwoczywypaczenieideałówstanowiąsprzeniewierzenie
19Por.tamże,s.261.
20Por.S.Morawski,Absolutiforma.StudiumoegzystencjalistycznejestetyceAndréMalraux,
WydawnictwoLiterackie,Kraków1966,s.11–12.
21Ch.D.Blend,dz.cyt.,s.224.
22Por.tamże,s.226.
23Por.tamże,s.227.
