Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
56
I.DAWNEPAŃSTWOPATRYMONIALNEIMONARCHIASTANOWA(966-1505)
JęzykpolskiprzestałbyćwkońcuXVwiekukryteriumprzynależności
narodowej.Złożyłosięnatokilkaważnychczynników,m.in.to,żepozaza-
sięgiemnarodupozostawałaczęśćmieszkańcówKrólestwa,nieużywającana
codzieńjęzykapolskiego,alezwiązanaztymKrólestwemwięzamiekono-
micznymi,jakiuczuciowymi-bylitoniemieccymieszczanie.Wgranicach
KrólestwaodXIVwiekubylirównieżRusini,którychszlacheckawarstwabar-
dzoszybkoasymilowałasięzpolskąszlachtąwefekcieotrzymanychprzywi-
lejówiswobódodpolskichkrólów,jakichniemiałWschód,aleużywający
nadalwłasnegojęzyka.PozaPolskąpozostaliŚlązacyiMazurzy,żyjący
wpaństwach,którychwładcyczęstoprowadziliwrogąPolscepolitykę.
Emancypowałasięszlachtajakowarstwarządząca.Pojawiłysiętenden-
cje,którewprzyszłościmiałyprzybraćpostaćteoriiHnaroduszlacheckiego”
obejmującegoszlachtębezwzględunajęzykipochodzenie.Pozostawionona
zewnątrztejwspólnotymieszczanichłopów.
Choćdokładneokreśleniezakresuspołecznegoikryteriówprzynależności
donarodupolskiegomogłoPolakomwXVwiekusprawiaćproblem,tonie
mieliwątpliwościcodospecjalnychwalorówiprzymiotówtegożnarodu.Sta-
wianogoponadinnenarody.PrzyczyniłosiędotegowielkiedziełoJana
Długosza,którepoświęconochwalenarodupolskiego35.
Dostarczonownimpięknychwzorówpostępowania,prezentującdaw-
nychwładcówinarodowychbohaterów,wskazanogodnenaroducelepoli-
tyczne.Długoszujawniałrównieżnarodowewady.Wopisiepoczynańprzod-
kówwytykałzaniedbania,doktórychzaliczyłprzedewszystkimutratę
pradawnychpolskichdzielnicŚląskaiPomorza.Wyjaśniającmotywypodję-
ciaswegowielkiegodzieła,napisałżeskłoniłagodońta,którawszystkie
miłościzwykłaprzewyższać,miłośćojczyzny,abymjąwszelkąozdobą,najaką
mniestać,dozbytkuobdarzyłiobficieobsypał36.
Społeczeństwośredniowiecznegopaństwapolskiegoprzeszłometamor-
fozęodczasówplemiennychdowykształtowaniasięwszystkichstanówno-
wejmonarchiistanowej.Katalizatoremtychprzemianbyłoprzyjęciechrześci-
jaństwa,wzorówkulturypolitycznejimaterialnejEuropyZachodniej.Odtego
okresuPolskastałasiętrwałymelementemwiększegoeuropejskiegoprojektu
politycznego,którynazwanocywilizacjązachodnią,aktóryponowniewXX
wiekurozpocząłdziełointegracjiwimięuniwersalnychwartościpolitycz-
nych.
35
M.Bobrzyński,S.Smolka,JanDługosz,jegożycieistanowiskowpiśmiennictwie,Kraków
1893;M.Plezia,JanDługosz,[w:]Pisarzestaropolscy,sylwetki(zbiór),t.1,Warszawa1991.
36
Cyt.za:I.Ihnatowicz,A.Mączak,B.Zientara,J.Żarnowski,SpołeczeństwopolskieodX
doXXwieku,Warszawa1999,s.201-203.
