Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
54
I.DAWNEPAŃSTWOPATRYMONIALNEIMONARCHIASTANOWA(966-1505)
wymienićstrużę-obowiązeksłużbystrażniczejwgrodachniemających
stałychzałóg)niezwykleuciążliwebyłypowinnościtransportowo-komunika-
cyjne,jakpowóz-obowiązekprzewożeniachłopskimsprzężajemksiążęcych
zasobówidanin,przewód-przeprowadzanieksiążęcychwozów,stadiludzi,
podwody-dostarczaniekoniksiążęcymfunkcjonariuszom.Zupowszechnie-
niemsięgospodarkipieniężnejpojawiłysiędaninywmonecie28.
Zwiększanieciężarówludnościniezawszewynikałozbezwzględnejwoli
wszystkichpanujących.Byłototeżrezultatemrozrastającegosięaparatupań-
stwowego.PaństwopierwszychPiastówtoczyłolicznewojny,wymagałoto
dużychśrodkówmaterialnychorazzatrudnieniaznaczącejliczbyludzi.Nie
wystarczałydaninyipowinności.Należałozapewnićpaństwuwyspecjali-
zowanychusługipowinności.Obokzwykłychchłopówpojawiłasięludność
mającaściśleokreślonezadaniedowykonaniaiztegopowoduzwolniona
zdaniniposług29.OkreślanoichjakoHludnośćsłużebną”.
Wydarzenietobyłocharakterystycznedlarozwojuprocesówspołecznych
iprzyczyniłosiędopodziałuludnościpełniącejwyspecjalizowanefunkcjena
odpowiedniekategorie.Funkcjebyłydziedziczneiprzechodziłyzojcana
syna,zichpełnieniemzwiązanebyłodziedziczenieprawadogospodarstwa
wiejskiego.Wraziekoniecznościksiążęprzenosiłludzisłużebnychzmiejsca
namiejsce,dającimnowegospodarstwa.Niebyłytojednakczęstewypadki,
gdyżnazwyludzisłużebnychpozostałyisąużywanedodziśjakonazwywsi,
np.Grotniki,Szczytniki,Kowale,Skotniki,Bartniki,Chmielniki,Kołodzieje
itp.Każdazkategoriiludnościsłużebnejmiaławłasneprzepisy,składającesię
najejHprawo”.Istniaławśródtejludnościhierarchia,niezwiązanazwolnym
lubniewolnympochodzeniem,itak:komornikksiążęcypracującyzwyso-
kimiurzędnikamimiałszansęawansu,niemiałnicwspólnegozkoczującym
przyksiążęcymstadziebydłaskotnikiem.Jedniidrudzybylihomineducis-
ludźmiksiążęcymi-itympodobnibylidowyodrębnionejludnościrolniczej,
niezaliczanejzazwyczajdoHministeriałów”.Należelidonichnp.stróże-
pełniącysłużbęstrażypogranicznejnagranicyczeskiej-poprażnicyiłęzko-
wie-trudniącysiępoddozoremwłasnegoHstarosty”trzebieniempuszcz
imającyprawoeksploatowaćprzezokreślonyczaswykarczowanetereny30.
Wojowiebylikolejnądużągrupąludnościwiejskiej,bardziejzamożną,
którakorzystałazezwolnieniazpozostałychpowinnościwzamianzapełnie-
nienawezwaniewładcydosłużbywojskowej.Posiadaćmusieliwłasne
uzbrojenieiwyposażenie.Warstwatapowstałapookresiefunkcjonowania
drużyny.Głównąichpowinnościąbyłasłużbawojskowaizwiązanezniąza-
dania.Wwarstwietejistniałozróżnicowaniemajątkowe,częśćzwojów
służyławkonnicy,inniwpiechocie.Jednimieliludziniewolnychdopracyna
ziemi,ainnipracowalisami.Udziałwlicznychwojnachprzyczyniłsiędo
28
R.Grodecki,ZagadnieniaIVwolnejludnościwieśniaczejwPolsceśredniowiecznej,Pa-
miętnikZjazduHistorykówPolskich,Lwów1925,s.61-90.
29
K.Modzelewski,Chłopiwmonarchiiwczesnopiastowskiej,Warszawa1987,s.18inast.
30
K.Buczek,KsiążęcaludnośćsłużebnawPolscewczesnofeudalnej,Wrocław-Kraków
1958,passim.
