Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.SPOŁECZEŃSTWO
55
rozwarstwieniawojów.Częśćznichbogaciłasięiawansowaładomożno-
władztwa,ainniginęlilubpodupadalimajątkowo.
OdXIwiekuzacząłsięwPolscekształtowaćzachodnioeuropejskiobyczaj
rycerski31.
SpołeczeństwopolskienaprzełomieXIIIiXIVwiekuposiadałojużpewną
świadomośćnarodową.Wykrystalizowałasięonawdługotrwałejwalceojed-
nośćpaństwa32.Uznanazostałaprzezwiększośćrycerstwaiduchowieństwa
zagłównycelgodnynajwiększychpoświęceń.Wyrosłaonanapodłożu
wspólnotyjęzykowej,którałączyłamieszkańcówkrajunaprzekórgranicom
księstwdzielnicowych.UżywanoterminuHjęzyk”dlaoznaczeniapojęciana-
rodu.PostabilizacjinowegoKrólestwaPolskiegoiustaleniujegogranic
zauważono,żejęzykniemożebyćjedynymkryteriumkonsolidacjispołeczeń-
stwa,wśródktórego,mimooderwaniaodmacierzyŚląskaiPomorza,pozo-
stałaznacznagrupaludnościużywającajęzykaniemieckiego.Częśćtejgrupy
jużzaczasówkrólaWładysławaŁokietkastanęłapojegostronie,jakmiesz-
czanieNowegoSączaczyczęśćkrakowian,atakżewiększośćmieszczan
miastkujawskich.Więziłączącemieszczanpochodzenianiemieckiegozno-
wymKrólestwemwzmocniłysięzaKazimierzaWielkiego,kiedyokazałosię,
żepaństwopolskieniejesttworemprzejściowymipotrafizapewnićegzy-
stencjęswympoddanymwwieludziedzinach,m.in.ekonomicznej.Topo-
czuciepolskiejświadomościpaństwowejizwiązkuwłasnychinteresów
mieszczanpochodzenianiemieckiegozinteresamipaństwatrwałoirozwijało
sięwXVwieku,mimożedobrestosunkimiastzkrólemuległyzakłóceniupod
naciskiemwrogiejmiastomszlachty.Świadomośćpaństwowamieszczanna-
bierałazczasemwalorówsolidarnościnarodowejmimoopóźnieniaprocesów
integracyjnychprzezcorazczęstszeantymieszczańskiewystąpieniaszlachty.
Częśćpatrycjatumiejskiego,zmierzającadoprzejściawszeregiszlachtylub
możnowładztwa,starałasiędorównaćrycerstwu,naśladowałajegoobyczaje,
przyjmowałazaswójjęzykpolski33.
ZauważasięwXVwiekuprzejawynacjonalizmujęzykowego:wpływy
narodowejideologiihusytyzmuszerokoprzenikałyzCzechdoPolski.Uwi-
doczniłysięonewmemorialeJanaOstroroga,datowanymnalatapięćdzie-
siąteXVwieku34.
31
A.Grabski,Polskasztukawojenna...,s.22-53.
32
J.Matuszewski,Ojciecisyn–ostatniPiastowienatroniekrólewskim,[w:]Studiazdziejów
państwaiprawapolskiego,t.5,Warszawa2000.
33
Z.Piech,SymbolewładzyipaństwawmonarchiiWładysławaŁokietkaiKazimierzaWiel-
kiego,[w:]Imaginespotestatis.Rytuały,symboleikontekstyfabularnewładzyzwierzchniej.
PolskaX–XVw.,podred.J.Banaszkiewicza,Warszawa1994.
34
JanOstroróg(ok.1435-1501),kasztelanmiędzyrzeckiod1465,poznańskiod1474,sta-
rostageneralnyWielkopolski1493-1498,wojewodapoznańskiod1501.Byłzaufanym
izwolennikiempolitykiKazimierzaJagiellończyka.Przypisujemusięautorstwomemoriału
MonumentumłproReipublicaeordinationecongestum,wktórymzawartoprojektreform,
m.in.wzmocnieniewładzykrólewskiej,reformęwojskowąiskarbuorazograniczenieswo-
bódKościoła.
