Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
iii.Ekonomiaibuntprzeciwrozumowi
1.Buntprzeciwrozumowi
Niektórzyfilozofowieprzecenialimożliwościludzkiegoumysłu.Uważali,
żeczłowiekmożeprzezpoznanierozumowedotrzećdoostatecznychprzyczyn
zdarzeńwkosmosie,odkryćzamiarypierwszegoporuszycielakryjącesięzajego
decyzjąostworzeniuświatainadaniumukierunkurozwoju.RozprawialioDAb-
solucie”takjaksięrozmawiaozegarkukieszonkowym.Niezawahalisięorzec,
jakiewartościsąwieczneiabsolutneorazjakiezasadymoralneobowiązująbez-
warunkowowszystkichludzi.
Wieluautorówtworzyłowizjeutopijne.Kreśliliplanystworzeniarajunazie-
mi,wktórymrządziłbyniepodzielnieczystyrozum.Niezauważali,żeto,co
nazywaliabsolutnymrozumemioczywistąprawdą,stanowiłojedyniewytwór
ichwyobraźni.Przypisywalisobiebeztroskonieomylnośćinawoływalidonie-
tolerancji,tępieniaosóboodmiennychpoglądachiheretyków.Dążylidoustano-
wieniarządówdyktatorskich,wktórychgłównąrolęodgrywalibyonisamilub
ludziegotowiskrupulatniewcielaćwżycieichplany.Wedługnichdlacierpiącej
ludzkościniebyłoinnegoratunku.
ZkoleiHegel–głębokifilozof,któregodziełasąskarbnicąinspirującychidei
–tworzyłwprzekonaniu,żeprzemawiaprzezniegoGeist,Absolut.Heglowiwy-
dawałosię,żeświatniemaprzednimtajemnic.Szkoda,żeopisywałgojęzykiem
taknieprecyzyjnym,iżjegomyślimożnainterpretowaćnawielesposobów.Pra-
wicowihegliściuważali,żejegofilozofiastanowiaprobatędlapruskiegosystemu
rządówautokratycznychidogmatówgłoszonychprzezpruskiKościół.Lewicowi
hegliściznaleźlinatomiastwdziełachswojegomistrzaateizm,nieprzejednany
rewolucyjnyradykalizmorazdoktrynyanarchistyczne.
AugusteComtewiedziałdokładnie,jakaprzyszłośćczekaludzi.Oczywiście
uważałsięzanajwyższegoprawodawcę.Uznałnaprzykładniektórebadaniaas-
tronomicznezabezużyteczneichciałichzakazać.Zamierzałzastąpićchrześci-
jaństwonowąreligiąiwyznaczyłnawetkobietę,któramiałazająćmiejsceDzie-
wicy.Comte’owimożnawybaczyć,ponieważbyłchoryumysłowo–wściśleme-
dycznymznaczeniutegosłowa.Jakjednakpotraktowaćjegozwolenników?
Możnabyprzytoczyćwięcejpodobnychprzykładów.Niestanowiąoneargu-
mentuprzeciwkorozumowi,racjonalizmowiiracjonalności.Totylkomrzonki,
którenieprzybliżająnaswżadensposóbdoodpowiedzinapytanie,czyrozum
jestwłaściwymijedynymnarzędziem,jakieczłowiekmadodyspozycji,gdypo-
