Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
60
Epistemologicznezagadnienianaukoludzkimdziałaniu
Działaniejestprzejawemsiłyizdolnościkierowania,któremająswojeogra-
niczenia.Podejmujejeczłowiekpodlegającyograniczeniomzwiązanymzmoż-
liwościamiumysłu,fizjologiąciała,zmiennościąotoczeniaorazniedoboremza-
sobów,odktórychzależyjegopomyślność.Niemasensuodwoływaćsiędonie-
doskonałościisłabościczłowieka,jeślichcemyosiągnąćcośabsolutniedoskona-
łego.Jużsamopojęcieabsolutnejdoskonałościjestsprzecznewewnętrznie.Stan
absolutnejdoskonałościmusisięcharakteryzowaćkompletnością,skończonością
iniemożepodlegaćzmianom.Zmianamogłabytylkonaruszyćjegodoskonałość
iprzekształcićwstanmniejdoskonały.Samamożliwośćpojawieniasięzmiany
pozostajewsprzecznościzpojęciemabsolutnejdoskonałości.Tymczasembrak
zmiany–awięcdoskonałaniezmienność,trwałośćibezruch–jestrównoznacz-
nyzbrakiemżycia.Życieidoskonałość,podobniejakśmierćidoskonałość,nie
dająsiępogodzić.
Ten,ktożyje,jestniedoskonały,ponieważpodlegazmianom;zmarłyjestnie-
doskonały,ponieważnieżyje.
Ludzieżyjącyidziałającystosująwswoimjęzykustopniowanie,którewyra-
żająprzezstopieńwyższyinajwyższy.Tymczasemabsolutnośćniejeststopniem.
Jestpojęciemograniczającym.Absolutniedajesięokreślić,pomyśleć,wyrazić.
Jestkoncepcjąutopijną.Niemadoskonałejradości,doskonałychludzi,wiecznej
szczęśliwości.Każdapróbaopisukrainyobfitościlubżyciaaniołówprowadzido
paradoksów.Tamgdziepanująjakieśwarunki,musząteżistniećpewneograni-
czenia,awięcniematamdoskonałości;pojawiasiędążeniedopokonaniatrud-
ności,pojawiasięzawód,niezadowolenie.
Gdyfilozofowiezaniechaliposzukiwańabsolutu,podjęlijeutopiścisnujący
marzeniaopaństwiedoskonałym.Nierozumielioni,żepaństwo,społecznyapa-
ratprzymusuiprzemocy,jestinstytucją,któramazajmowaćsięludzkąniedosko-
nałością,ajejgłównymzadaniemjestkaraniemniejszościwimięochronywięk-
szościprzedniekorzystnymiskutkamiokreślonychdziałań.Gdybyludziebyli
Ddoskonali”,niebyłobypotrzebystosowaniaprzymusu.Jednakżeutopiścinie
biorąpoduwagęludzkiejnaturyinieuwzględniająwarunków,wjakichprzyszło
żyćczłowiekowi.Godwinuważał,żepozniesieniuprywatnejwłasnościczłowiek
osiągnienieśmiertelność25.CharlesFourierplótłcośooceaniepełnymlemonia-
dyzamiastsłonejwody26.SystemekonomiiMarksabeztroskopomijałfaktogra-
niczonościmaterialnychczynnikówprodukcji.Trockigłosił,żewrobotniczym
rajuDprzeciętnyczłowiekbędziedorównywałpoziomemArystotelesowi,Goe-
themulubMarksowi.Aponadtympoziomemwyłoniąsiękolejneszczyty”27.
Dziśnajwiększąpopularnościąciesząsięutopiestabilizacjiibezpieczeństwa.
Przyjrzymysiętymfantazjomwdalszejczęściksiążki.
25WilliamGodwin,AnEnquiryConcerningPoliticalJusticeandItsInfluenceonGeneralVirtue
andHappiness,Dublin1793,t.2,s.393–403.
26CharlesFourier,Théoriedequatremouvements,w:Oeuvrescomplètes,wyd.3,Paris1846,
t.1,s.43.
27LewTrocki,Literaturairewolucija,Moskwa1991(reprintwyd.z1923),s.197.
