Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Metodaekonomii
57
Tensposóbpostępowaniawynikaoczywiściezsamejnaturyprzedmiotueko-
nomiiisprawdziłsięwpraktyce.Niewolnojednakzapominać,żeposługiwa-
niesiętąwyjątkowąprocedurą,dośćdziwnązpunktuwidzenialogiki,wymaga
ostrożnościiprecyzji.Osobybezkrytyczneipowierzchownewciążpopełniają
błędy,któresąkonsekwencjąbeztroskiegomyleniadwóchepistemologicznieod-
miennychmetodpoznawczych.
Nieistniejecośtakiegojakhistorycznametodaekonomiialboekonomiain-
stytucjonalna.Istniejenatomiastekonomiaihistoriagospodarcza.Niewolno
mylićzesobątychdwóchdyscyplin.Twierdzeniaekonomiiobowiązująwkażdej
sytuacji,wktórejspełnionesąwszystkieichzałożenia.Oczywiścieniemająone
praktycznegoznaczeniawsytuacji,wktórejwarunkiopisanewzałożeniachnie
występują.Twierdzeniadotyczącewymianypośredniejniemajązastosowania
wtedy,kiedyniedochodzidotakiejwymiany.Nieoznaczatojednak,żetracą
oneswojąważność24.
Rządyiróżnegrupynaciskudążądozdyskredytowaniaekonomiiiekonomi-
stów,cosprawia,żeowozagadnieniejestprzedstawianewfałszywymświetle.
Despociiwiększościdemokratyczneupajająsięwładzą.Niechętnieprzyznają,
żepodlegająprawomnatury.Zaprzeczająjednakistnieniuprawekonomii.Czyż
niesąnajwyższymiprawodawcami?Czyżniedysponująmocą,którapozwa-
lazniszczyćkażdegoprzeciwnika?Wódznieuznajeżadnychograniczeńpoza
tymi,którenarzucimuktośdysponującywiększąsiłązbrojną.Zawszeznajdąsię
usłużnipismacygotowiutwierdzaćrządzącychwichsamozadowoleniuigłosić
stosownedoktryny.SwojebezwartościoweenuncjacjenazywająoniDekonomią
historyczną”.Historiagospodarczatowistociedziejeprzedsięwzięćrządów,któ-
rezakończyłysięniepowodzeniem,gdyżzaplanowanojezcałkowitymlekcewa-
żeniemprawekonomii.
Niesposóbzrozumiećhistoriimyśliekonomicznej,jeślisięprzeoczyto,żeeko-
nomiajakotakastanowiwyzwaniewobecpróżnościrządzących.Ekonomista
nigdyniestaniesięulubieńcemautokratówidemagogów.Wichoczachzawsze
będzieintrygantem,aimbardziejsąprzekonaniosłusznościjegoobiekcji,tym
bardziejgonienawidzą.
Wobectakzaciekłychatakówwartozwrócićuwagęnato,żekategorialudz-
kiegodziałania,którastanowipunktwyjściawszelkichrozważańzdziedziny
prakseologiiiekonomii,jestodpornanawszelkąkrytykęisprzeciwy.Żadnewy-
darzeniahistoryczneanidanedoświadczalneniemogąpodważyćtwierdzenia,
żeludzieświadomiezmierzajądookreślonychcelów.Żadnedywagacjenatemat
irracjonalności,niezgłębionychzagadekduszyludzkiej,spontanicznościfenome-
nużycia,automatyzmów,odruchówitropizmówniesąwstanieobalićtwier-
dzenia,żeczłowiekużywarozumuwceluspełnieniaswoichpotrzebipragnień.
Prakseologiaiekonomia,opierającsięnaniewzruszonymfundamenciekategorii
ludzkiegodziałania,drogądyskursywnegorozumowaniadochodząstopniowo
dokolejnychodkryć.Formułująprecyzyjniezałożeniaiopisująwarunki,byzbu-
dowaćsystempojęćiwyprowadzićznichwnioskizapomocąniepodważalnych
logicznieoperacjimyślowych.Wobecosiągniętychwtensposóbwynikówmożna
24Zob.FrankH.Knight,TheEthicsofCompetitionandOtherEssays,NewYork1935,s.139.
