Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
1.Terminologiaitypologiasferykonsumpcji
1.2.Źródła,prawidłowościrozwoju
orazklasyfikacjapotrzeb
1.2.1.Źródłaiprawidłowościrozwojupotrzeb
Zprzytoczonejwcześniejdefinicjipotrzebłatwowywieść,żegłównymichźródłem
ideterminantąjestorganizmczłowieka,czylijegokonstytucjabiologicznaipsychiczna.
Drugimźródłempotrzebsąkonwencjespołeczno-kulturowe,wynikająceztego,że
człowiekżyjewśródinnychludzi,awięcfunkcjonujewróżnorakichukładachspołecz-
nych,takichjak:rodzina,środowiskopracy,grupalokalna,grupazawodowa,naród,
wktórychobowiązująokreślonesystemywartościiregułyzachowań.
Określenieźródełpotrzebjestrównieżczęstopodstawąichklasyfikacji.Bardzopopu-
larnyjestpodziałpotrzebnabiologiczneispołeczne.Podobnąwistociegenezęmateżkla-
syfikacjaJanaSzczepańskiego;wyróżniaonapotrzebyrzeczywiste3otoczkoweipozorne
4.
Potrzebyrzeczywisteto,innymisłowy,naturalne,awięcbiologicznewymogiorga-
nizmuludzkiego.Potrzebyotoczkowetopotrzebyotaczające,towarzyszące,wzbogaca-
jącepotrzebyrzeczywiste.Przykładowopotrzebąrzeczywistąjestpotrzebapożywienia,
czylizaspokojeniagłodu;potrzebętęmożnazaspokoićkromkąchlebaalboteżspoży-
ciemwystawnegoposiłkuwwytwornejrestauracjiiwodpowiednimtowarzystwie.
Tedodatkowewarunkiiczynnościtowarzyszącespożywaniuposiłkusąwłaśniezaspo-
kajaniempotrzebotoczkowych.Niektórepotrzeby,zarównorzeczywistejakiotoczkowe,
mogąsięrozwinąćwpotrzebypozorne.Ichprzejawembędąnaprzykład:obżarstwo,
pijaństwo,nikotynizmczynarkomania.Potrzebypozorneniesąwięcpotrzebaminatu-
ralnymi,leczsztucznymi,wytworzonymiprzezczłowieka,aichzaspokojeniejestzreguły
szkodliwedlazdrowiafizycznegolubpsychicznego.Sąonenajczęściejwytworemsno-
bizmu,złegogustu,bezmyślnegonaśladownictwa,frustracjiitp.Zbiegiemczasute
właśniepotrzebypozornemogąsięjednaknobiektywizować”iprzybraćnaprzykład
postaćnałogu,awięcstaćsiępotrzebamiquasi-biologicznymilubquasi-psychicznymi.
Wodniesieniudowymienionychźródełpotrzebmożnasięspotkaćzpodziałami
napotrzeby-konieczności(awięcbiologiczne)ipotrzeby-aspiracje(awięcpsychicz-
neispołeczne).Inny,częstospotykanywliteraturze,dychotomicznypodziałpotrzeb
wedługkryteriumichźródełtopodziałnapotrzebypierwotneiwtórne.Szerzejsprawy
klasyfikacjipotrzebzostanąprzedstawionewdalszejczęścininiejszegorozdziału.
Jednązpodstawowychcechpotrzebjestichdużezróżnicowanieizmienność.Każdy
człowiekodznaczasięodmienną,indywidualnąipraktycznieniepowtarzalnąstrukturą
potrzeb.Większośćpotrzebludzkichodnawiasię,przyczymtenokresodnowieniajest
bardzozróżnicowany,np.wprzypadkupożywieniawynosikilkagodzin,snu–kilkanaście
godzin,azapotrzebowanianaodzież–odkilkutygodnidonawetkilkulat.Cyklodnowy
potrzebmożebyćuwarunkowanyczynnikamibiologicznymi(pożywienie)lubteż(albo
oprócztego)czynnikaminaturyspołecznej(moda,prestiż).Ogólniejednakmożna
4J.Szczepański,Konsumpcjaarozwójczłowieka...,op.cit.,s.146.
