Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
CZASANTYKU
zieminiewiasty.Boginimiłościzagrałaswoimikartami,aHelenamusiałasiępoddać
wolibogów.Winnywojnytrojańskiejostatecznieokazałsięmężczyzna,którynamięt-
nemuuczuciunadałnajwyższąwartość.InaczejsądziłEurypides,któryobciążyłHelenę
zaokropnościwalkoIlion,dostrzegającwniejchytrąkokietkę,zimną,próżnąinieczu-
łąnatragedię,jakiejstałasięprzyczyną.Tezętęwcześniejsformułowałgreckipoeta
lirycznyStesichoros,którybluźniłprzeciwHelenie,zacobogowieodebralimuwzrok.
Uratowałygojednakmuzyprzezobjawieniemuprawdy.Napisałwówczasprzebłagalną
pieśńPalinodia,wktórejuznał,żestopaHelenynietknęłaanipokładustatku,aninie
widziałjejnigdyIlion.Dziękitemuponownieprzejrzałnaoczy,ajegohistorięprzed-
stawiłSokrates5.Takpojawiłasięwersja,żewTroiznajdowałsiętylkofantomHeleny,
onazaśwrzeczywistościoczekiwałanaswegomężawEgipcie,skądostateczniezostała
przezniegozabrana,gdywracałspodTroi.WspomnianyEurypidespoczątkowochciał
rozwinąćwątek,którypojawiłsięwElektrze.Zczasemjednakzmieniłstanowisko
iwtragediiHelenazasugerował,żetytułowabohaterkanigdynieprzybyładoIlionu,
aGrecyprzezdziesięćlatwalczyliojejzjawę.Braciajejjasnomówią,że„Helenanie
byławeFrygii.Zeus,abyzwadęwszcząćiwojnę,zjawęHelenyposłałdoIlionu”.
GłównymautorytetemwsprawiehistoriicórkiZeusapozostawałjednakHomer,
czegoświadectwembyłaPochwałaHelenyIzokratesa.WutworzetymIzokratespisał,
żeHelenaobjawiłasięHomerowiirozkazałamunapisaćpoematukazujący,iżśmierć
tych,którzywyprawilisięprzeciwTroi,byłabardziejgodnazazdrościniżżycieinnych
ludzi.WtensposóbHelenamiałazostaćmuząpoety,ajegopieśnistałysięsławne,za-
równodziękigeniuszowiHomera,jakikobiecejistocie,którejboskiblaskwysławiają
obydwapoematy.CórkaZeusaiLedywwersachHomeraukazujesięjakoistotarzucona
wświatmęski,któremusiępoddajejakokobieta,leczjednocześniejejpostępowaniepo-
zostajepełnemądrościigodności.HelenakochaParysa,leczzarazemmaświadomość,
żenamiętnośćpozbawiająrozsądku,stądkarcącgozastanięciedowalkizMenela-
osem,jakdelikatniepodkreślapoeta,„wzrokodwróciłaodmęża”,gdyż„wie,żejakna
niegospojrzy,będziezakochana”.GłębokopodziwiaHektoraiodczuwawobecniego
skruchę,gdyżzdajesobiesprawę,iżtrud,któryspadłnajegoramiona,jestwynikiem
jej„winysobaczej”,postępkówParysaizłegolosuprzeznaczonegoprzezZeusa.Helena
wOdyseiwspominaczas,gdyjużopadłozniejzaślepieniezesłaneprzezAfrodytę,pod
któregowpływemmiałaporzucićziemięojczystą,zostawićcórkę,łożeimałżonka6.Sta-
5Sokrates:„Mnietedy,przyjacielu,oczyszczeniatrzeba.Ajeststarodawneoczyszczeniedla
tych,którzyprzeciwnauceobogachgrzechpopełnili;Homergonieznał,aleznałgoStezichor.
Przecieżstraciłwzrokzato,żebluźniłprzeciwkoHelenie;alegdyHomernieznałprzyczyny,
Stezichor,Muzprzyjaciel,doszedł,skądutratawzrokuizarazpisze:«Nieprawdąbyłysłowame:
twastopaokrętunietknęła;niewidziałcięTroigród».Ijaktylkotęprzebłagalnąpieśńnapisał,
zarazwzrokodzyskał”;Platon,Fajdros,343,przeł.W.Witwicki,Kęty1999.
6WIlioniepłaczniewiastrozległsiężałosny,
Tylkojamsięcieszyła,–bojużminieznośny
Stałsiępobytwśródcudzych;płakałamjakdziecię
Podomu;złorzeczyłamsamejAfrodycie,
Żemięodswoichwobcązagnałatustronę,
Matkęcórce,mężowizłożabiorącżonę;
Amążtenirozumem,ikształtemwyborny!
Homer,Odyseja,ks.IV
,w.207–214,przeł.L.Siemieński,Wrocław–Warszawa–Kraków1965.
