Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
I-Greckieirzymskiedyskusjefilozoficznedotycząceideiiwartości
27
zasadyniedasięzrekonstruowaćzmaterialnościrzeczy,sądził,żeAnaksa-
gorasodkryłwnousprawodawcętego,coistniejeznatury.Niewchodząc
wszczegółytejdoktryny,Sokrateswychodzizzałożenia,żecośmożebyć
wtedypojmowanejakokonieczne,jeżelimożnapokazać,żejestonotakie,
jakiedlaniegopowinnobyćnajlepszeinajdoskonalsze.Inaczejmówiąc,
Sokratesuważa,żenouspozostajewzwiązkuzagathón,czyliżekażdy
produktrozumunosistempeldobra.Itakbędziewskazywał(Anaksagoras)
przyczynętegoczyowegoiwszystkiegorazem,tomyślałem,żezawsze
wdodatkupokażedlakażdegozosobnato,cojemunajlepsze,ito,co
dobredlawszystkichrazem.Sokratesniepytajużzatemocausamateria-
lis(przyczynęmaterialną)poszczególnegojestestwaiogółujestestw,ale
ocausafinalis(przyczynęcelową),którątrzebabywykazywaćdlakażde-
goposzczególnegojestestwawjegowłasnymtelósjakoimmanentnym,
sensownymceluorazdlaogółujestestwwostatecznymceluimmanentnie
obecnymwświeciejakownieograniczonymdobru.Sokrateszawiódłsię
jednakwswychoczekiwaniach;Anaksagorasniedawałbynajmniejtele-
ologicznegowyjaśnieniaświata,leczwprowadzałznówtylkomaterialne
przyczynytakiegobyciarzeczy,jakimisą,amianowiciepowietrze,eter,
woda,atakiewyjaśnienieniestanowidostatecznejodpowiedzinapytania
Sokratesa.Sokrateszabrałsięwięcsamdookreśleniaprzyczynywszel-
kichrzeczy.Najpierwzrewidowałwłasnewyobrażenieteleologicznegowy-
jaśnianiaprzyrody,musiałbowiemzrozumieć,żeczłowiekmożeprzyjąć
tegorodzajuwyjaśnienietylkoprzyzałożeniu,iżpotrafipostrzegaćświat
oczamiBoga,którywyłoniłgojakocausaefficiens(przyczynasprawcza)
iurządziłwsposóbcelowy.Człowiekjednakniepotrafimaterialnejzasady
dobrapomyślećwpostacinajwyższejsubstancji,wktórejdobrociwszystko
partycypuje,ponieważtegorodzajusummumbonum(najwyższedobro)
przerastaludzkązdolnośćpoznawcząitymsamymniemożebyćprzy-
woływanejakozasadawyjaśniania.Dlategoskończonyrozumludzkinie
możerozwinąćmaterialnejzasadyostatecznej,lecztylkoformalną,causa
formalis,którakwalifikujeto,coistniejące,jakodobreniezewzględuna
jegozmiennątreśćempiryczną,alenaswąniezmiennąistotę.Wtensposób
SokratesrozpocząłdyskusjęnadDobrem.Cytuję:
˗Więcto,conadajeprawdęprzedmiotompoznania,apoznającemudajemoc
poznawania,nazywajIdeąDobraimyślsobie,żeonajestprzyczynąwie-
dzyiprawdy,gdysięstajeprzedmiotempoznania.Ichociażtojednoidrugie
jestpiękneipoznanie,iprawda,tojednak,jeśliDobrobędzieszuważałzacoś
