Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
R.A.Podgórski–Ideeiwartościweuropejskimdziedzictwieaksjologicznym
abyuniknąćniepotrzebnychpodwójnychznaczeńdlatych,dlaktórychak-
poprzedzałaczynmoralnyiwynikałazdoświadczeniaintuicyjnego.Do-
świadczenieintuicyjnejestdoświadczeniemwartości,apoprzezwartości
człowiekwypowiadasięwczyniemoralnym.Ważnymjestwfilozofiimo-
ralnejSokratesapojęcieintuicyjnościaksjologicznej,ponieważzdaniem
Sokratesawszyscyludzieposiadająintuicjewartości.Tenpoglądmożna
uogólnićipowiedzieć,iżwszyscyludzieodczytująwartości,awięcwar-
tościprzyjmującharakterpowszechności.Tozkoleiprowadzidowniosku,
żewartościsąuprzedniewstosunkudobytuidodoświadczenialudzkie-
go.Spróbujmyzobaczyć,jaknależyrozumiećstwierdzenie,żecnotajest
wiedzą.Popierwsze,Sokratesdefiniowałcnotęnastępującymiterminami:
wiedza,roztropność(alborozsądek),mądrość,nauka.Przeważnieużywa-
mysłowawiedza,nawiązującdoPlatonaiwieloletniejtradycji.Ksenofont
używasłowamądrość,zaśwarystotelesowskiejkrytyceSokratesaspoty-
kamysłoworozsądek,rozwagalubroztropność.CoSokratesokreślałtym
terminem?Wiedzatonaukaowartościachmoralnych.Jesttowłaściwy
osądohierarchiidóbrmoralnychpoprzezodwoływaniesiędosensuicelu
ludzkiegożycia,dlategoSokratesodwołujesiędotechnejakoumiejętności
dobregożycia.ZdaniemSokratesatrzebabyćodważnym,abydobrzeżyć.
WProtagorasieSokratesukazujejakodwadzemusitowarzyszyćmądrość.
Twierdzion,żeczłowiekjestodważnytylkowtedy,gdyjestmądryiwy-
tłumaczeniemodważnychczynówludzkichjestmądrość,gdyżtwierdzi,że
pewnysiebieignorantniejestodważny,leczraczejszalony.Zatemmożemy
zidentyfikowaćodwagę,któraczyniichodważnymiiwiedzę,jakSokrates
twierdzi,żeodwagaiwiedzasątąsamąrzeczą.Sokratesopowiadawdia-
loguFedon,wjakisposóbjakomłodyczłowiekpolemizowałzwykład-
niąnousuAnaksagorasa,zgodniezktórąrozumjesttym,codoporządku
doprowadzawszystkoijestprzyczynąwszystkiego.Powodem,dlaktó-
regozainteresowanosiędawnymfilozofemprzyrody,byłojegopragnie-
nieznalezieniajednejprzyczynywyjaśniającejprzestrzeńkosmicznąoraz
wszystkiezachodzącewniejzmiany.Kiedyzawiodłygowłasnepróby
wywiedzeniarzeczyzprzyczynmaterialnych-dziękiempirycznymbada-
niommożnatylkoustalićwieleróżnych,azatemprzypadkowychprzyczyn
-natknąłsięwreszcieSokratesnatezęAnaksagorasa,żerozumjestzasadą
wszystkichrzeczy.PonieważSokratesdoszedłwłaśniedowniosku,żetej
