Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
R.A.Podgórski–Ideeiwartościweuropejskimdziedzictwieaksjologicznym
wypowiedziSokratesamożemyprzyjąć,żemądrośćtowiedzadotycząca
pięknaidobra.Jesttowięcwiedzaaksjologiczna,którawiążesięprzede
wszystkimzwiarą,żeczłowiekmożenauczyćsiężyćdobrze.Zdobywa-
jącwiedzęcnotliwego,dzielnegożycia,czyliżemożebyćdobrymczło-
wiekiemiprawymobywatelem.Dziękipogłębianiuwiedzyidążeniudo
prawdyidobra.Totrochętakjakmojeprzekonanie,żekażdymożebyć
prawdziwymdżentelmenem,tylkomusichciećdążyćdotejpostawy.Tojuż
jesttrudne,bospotkałemwieluludzi,którzywłasnenieuctwoprzykrywali
obyciemtowarzyskim.DalekoimjestzatemdobyciaczłowiekiemSokra-
tesa.DalekoimjestbyćfilozofemnamiaręSokratesa.Nieuctwobowiem
jestkarykaturączłowieczeństwa,tymbardziejjeślireprezentujągotak
zwaniuczeniczyduchowni,którzyswojewadyokreślilimianemwartości.
3.ABSOLUTYZACJADOBRAWFILOZOFIIPLATOŃSKIEJ
Ideajestbytem,ale-jakim?Fizycznymnie,boideeuczestnicząwwie-
lurzeczach(np.tasamaideapięknaodpowiadaniezliczonymrzeczom
pięknym),atowsferzebytufizycznegoniejestmożliwe.Aleniesąteż
bytempsychicznym,choćniesąmyślamiwduszach,leczprzedmiotami
myśli.Ktopojmujeideenapodobieństworzeczylubmyśli,tennatrafia
natrudnościiabsurdy;takiepojmowaniePlatonwykluczał.Jakżewięcje
pojmował?Gotowej,wykończonejteoriiideinieposiadał,choćcałeżycie
nadnimirozmyślał.Byłpewien,żeistnieją,żesąpowiązanelogicznymi
związkami,żetworząhierarchię,alenanaturęideisamichodkrywcanie
miałanijasnego,aniustalonegopoglądu.Możnaprzypuszczać,iżmiał
tegoświadomośćigodziłsięztym,widząc,żeumysłowiludzkiemunie
jestrównieżjasnanaturarzeczy,choćtebezpośredniosądaneikażdemu
znane;skądżewięcidee,zaledwieodkryte,miałybybyćodrazupoznane
dogłębi?Nasuwałysiędwiemożliwości:pojmowaćideebądźwsensie
logicznym,bądźwreligijnym.Jeśliniesąpokrewneznanejnamrzeczy-
wistości,jeśliniesąanifizyczne,anipsychiczne,tojednozdwojga:albo
sączymśnczystoidealnym”,służącymjakowzórimiaradlapoznania
idziałania,aleistniejącymjedyniedlaumysłu,alboteżsąrealnością,
alenamniepojętą,nieziemską,boską.Platonnajczęściejopisywałidee
wpierwszejinterpretacji;alemówiłonichtakże,żebytująwnnadniebiań-
skichmiejscach”(coprawdawtychdialogach,wktórychgłównieprze-
mawiałprzenośniami).Zapewnewahałsięmiędzyobuinterpretacjami,
