Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Narodzinypolskiejrefleksjipsychologicznej
doutworzeniawłasnychokreśleńUświadomości”.ZanimjednakUświado-
mość”stałasięwPolscekategoriązobszarumyślifilozoficzno-psycho-
logicznej,byłaprzedewszystkimużywanawkontekstachjurysdykcyjno-
-sądowniczychiodnosiłasiędomożnościbyciaświadkiemwkwestiach
spornychiprawnych.KsiądzWłodek,autorSłownikapolskiegodawnego,
czylizebraniasłówdawnychzaniedbanychpolskichzichtłumaczeniami,
objaśniał:UŚwiadomia,człowiek,alboludzieświadomi:którezaświad-
kimożektobrać,np.przystawświadomią,tojest,przystawświadków”
(1780,s.101–102).Fragmenttenwzmacniaprzekonanieoarchaiczności
pojęciaświadomościwjęzykupolskim,skorojużwroku1780mogłoono
byćuznanezadawneizaniedbane.
Spopularyzowaniekategoriiświadomościoraznadaniejejpsycholo-
giczno-filozoficznegoznaczeniatonajprawdopodobniejzasługakrakow-
skiegofilozofa,JózefaKremera(1837),któryczęstoużywałtegopojęcia
wswejwczesnejpracyzainspirowanejfilozofiąHegla.Wjeszczebardziej
psychologicznymujęciuświadomość–rozumianajakospecyficznaUwła-
dzaumysłu”–pojawiłasięwprekursorskiejrozprawieMichałaWisz-
niewskiego,Charakteryrozumówludzkich(1837).OdpołowyXIXwieku
kategoriaświadomościwystępujepowszechniewówczesnychtekstach
filozoficznych,psychologicznychimedyczno-fizjologicznych,coświad-
czyotym,żeweszłanastałedodyskursunaukowego.Możnająznaleźć
wosobliwejksiążceJanaNepomucenaKamińskiego(1851),wwykładach
filozoficznychKremera(1852/1877)czywnawpółreligijnejrozprawie
AleksandraŁysińskiego(1854),atakżewobszernychpodręcznikachfi-
zjologiimózguizmysłów,napisanychprzezJózefaMajera(1854,1857).
Jużwtedywrodzimejrefleksjipsychologicznejpojawiałysięzłożone
rozumowaniaisubtelnedystynkcje.NaprzykładwdzieleKamińskiego
(1851,s.121)–mimojegoezoterycznejmiejscamiformyitreści–moż-
naznaleźćnowatorskiesformułowaniaopotrójnejnaturzeświadomości,
czyliUświadomościpodmiotu,przedmiotuiświadomościmyślenia
swego”,orazstwierdzenie,żeświadomośćUzawszemakierunekprzed-
miotowy,zawszedążywzaświadomieniesięoprzedmiocie”(tamże,
s.160).Sformułowaniatenasuwająnieodparteskojarzeniezniektórymi
fundamentalnymitezami,np.ointencyjnościświadomości,zawartymi
wPsychologiizempirycznegopunktuwidzeniaautorstwaFranzaBrentana
(1874/1999)–pracyoniemalćwierćwiekupóźniejszej.
36
