Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.2.Uźródełrodzimejliteraturypsychologicznej
jakizgrabnametaforazegarmistrzowska,barwnieobrazującamechanizm
niechybnieprowadzącyczłowiekadoostatecznegoupadku:
Natenczaswidzisz,cotoiestszaleństwo(ł)Boteobrotynieodduszy
pochodzą,aleodognia,którygóręwziołwduchach:któremozgiemrzucają,
iakoracązapaloną.TuwidziszFilozofie,dlaczegoKościółS.nakazałposty,
abyująćpotrawgorących,ytrunków,któremisięoweduchyzapalają,ygo-
spodynimozguduszysłuchaćniechcą:Tuwidzisz,iakopotrzebazmłodości
przychładzaćtychduchów:Boiaksobiedrogędługimzwyczajemdoowych
żyłekprzetorują:toiużżyłkiotwartestoją;iużsiętamduchywtęstronę
obracają:Ztądwidziszniepohamowanewystępki,złenałogi:Jakowzegarku,
gdysięsprężynazekniezhamulca,wszystkieiużkółkabiegąażdozgonu;
taksiędziejeywteyczęścimozgu,wktórymduszapanuje.Razieyydrugi
wytrącićrudelzręki,iużniebędziePaniąyrządzcą:Ydlategoćsiętorada-
byumkneła,częstoztakiegonierządu,wołającprzezsumienienanas,gdy-
byrospuszczoneduchyszumem,iaknaupust1lecąc,głosunieodeymowały
[tamże,s.279–280].
WpowyższymfragmenciezwracauwagęopozycjaUchłodny–gorący”,
mającaoddaćrelacjęUopanowany–nieopanowany”;orazkońcowesfor-
mułowaniamówiąceotym,żeoweduchyżywotnepotrafiązagłuszyćgłos
sumienia,przezcostajesięniesłyszalny.
Zliterackiegopunktuwidzeniaszczególnieefektownewrażeniewy-
wieraprzedstawionywtymduchuprzezWitwickiego(1779,s.121)opis
szkodliwej(boUślepej”)miłości,zpowoduktórejUsłońcerozumujakwe
mglezaobłokiemzostając,sądzićdobrzeorzeczach,czysąprawdziwie
dobre,czyzłeniemoże;boichdobrzewowympomieszaniuduchów
nierozezna”(Witwicki,1779,s.121).
Tanamiętność,którapożaremzapalonychduchówkrew,ciałoikościludzkie
przenika,spoczynkunieda,ukontentowanianiepozwoli.Onicnaświecienie
dba,bonicniezna,jednątylkomgłązaszedłrozum,dojednejrzeczyprzywią-
zanachciwość.Tamsięwszystkieognisteduchydogłowyidosercazbierają,
tamzapaliwszymózgonymrzucają.Tamsiędopieropokazuje,corzeczono
połacinieamansamens:kochającyszalejący;bonicjakoludzienieczyni,już
niezarozumem,alezapożaramimózguisercaidzieiginie[tamże].
1
WSłownikujęzykapolskiegoSamuelaBogumiłaLindego(1814,s.77)Uupust”tom.in.:
Uspustwstawie,szlóza”.
29
