Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.2.Uźródełrodzimejliteraturypsychologicznej
siępozazasięgiemsamowiedzy.TymsamymLinowskinietylkojako
jedenzpierwszychpolskichautorówzauważyłistnienieniejawnych
procesówpsychicznych,aletakżestarałsiępokazaćichgenezę:
miewamyczęstoczucia,takmiłejakoiniemiłe,aktórychmyniepostrzega-
my;owszemrozumiemy,żeichniemamy.Tazaśnieuwagapochodzizżwawo-
ściinnychmyśli,którenamniedozwalają,uważaćowegoczucia,niewyraźne-
goipomieszanego;dotegonietylkoodmieniamymyślinaszebezwszelkiej
uwagi,alenawetwieletakichkonserwujemywnasprzezczasniejakimyśli,
naktóreczęstokroćżadnejniemamybaczności.Zprzyczynyzaśzłączenia
duszyzciałem,powinnybyćczucia,którebysięzgadzałyzustawnympo-
ruszeniem,któresiędziejewmózgu,skądwnosićkonieczniepotrzeba,że
bezmyślinigdyniejesteśmy[tamże,s.59].
Jesttonapolskimgrunciepierwszyprzypadek,kiedyautorjedno-
znacznieuniezależniaczynnościmentalneodfaktuzdawaniasobiespra-
wyzichzachodzenia.Szczególniegodnepodkreśleniajestto,żeLinow-
skibyłświadomynieoczywistościiwagiswegoodkrycia,podejrzewał
bowiem,żemożenatrafićnaniedowierzanieiopór.UByćtomoże,żewam
jakowepowątpiewanieprzychodziłootym,comwamwyżejpowiedział,to
jestżedusza,jesttorzecznieustanniemyśląca,iżebezmyślitakobejść
sięniemoże,jakociałobezrozciągłości”(tamże,s.58).Tenodważnie
podtrzymującyswojątezęimiennikFreudamożebyćzatemuznanyza
polskiegoodkrywcęzarównonieświadomychtreści,jakinieświadomej
aktywnościumysłowej(Dobroczyński,2005).
ChociażLinowskibyłodkrywcąniejawnychprocesówpsychicznych,
towartoparęsłówpoświęcićniecowcześniejszemuautorowi,którynie
tylkozapowiadałproblematykęnieświadomości,leczrównieżprowadził
interesującerozważaniapsychologiczne.ChodziopijaraKazimierzaNar-
butta(1738–1807),profesorafilozofiizWilna,autoraksiążki,którąmożna
uznaćzapierwszewjęzykupolskimwprowadzeniedologiki(1769).Jak
większośćopracowańztamtegookresu,książkęrozpoczynakrótkiwy-
kładnatematduszyorazjejwładz.Takwięcdowiadujemysię,żeUtotedy
cownaspoznajesamosiebie,żejest,nazywasieDuszą”(tamże,s.3),
wśródzaśwładzduszyautorupatrujewyłącznieintelektuorazmotywa-
cji,zpominięciemafektówiemocji,wniejbowiemUdwojakąpoznajemy
siłę,czylizdolność,jednąpoznania,drugąchcenia”(tamże,s.4).
31
